Şehirlerin Etki Alanları
Şehirlerin etkileri sahip oldukları özelliklere göre yerel, bölgesel ve küresel boyutlarda olabilmektedir. Örneğin, 20 milyondan fazla nüfusuyla ABD’nin önemli uluslararası şirket ve firmalarının merkezinin bulunduğu Wall Street’in yer aldığı New York’ta meydana gelen bir olay dünyanın büyük bir kısmını etkilerken, Sudan’ın başkenti Hartum’da meydana gelen bir olay sadece yakın çevresini etkiler. Şehirlerin birbirinden farklı büyüklükte etki alanlarına sahip olmalarında belirleyici olan başlıca özellikler şunlardır:
- Ekonomik faaliyetlerin gelişmişlik düzeyi
- Sahip olunan nüfus miktarı ve yoğunluğu
- Sosyal ve kültürel faaliyetlerin yoğunluğu
Küresel Etkiye Sahip Şehirler
Küresel etkiye sahip olan şehirler genellikle ekonomik faaliyetlerin gelişmiş olduğu şehirlerdir. Bu tür şehirlerde ticaret, borsa, bankacılık, sigortacılık gibi finans sektörleri ile ulaşım faaliyetleri gelişmiştir. Ayrıca bu şehirlerde bilim, teknoloji ve sanatta uzmanlaşmış kurum ve kuruluşlar yer alır. Dolayısıyla bu şehirlerde ortaya çıkabilecek ekonomik ve siyasi olaylar dünya genelinde büyük etkiler oluşturur.
Roma
Roma, İtalya’nın başkentidir. Tiber ve Aniane nehirleri arasında ve Akdeniz’e yakın bir şehirdir. Şehirde Katoliklerin ruhani lideri Papa’nın yaşadığı bağımsız devlet Vatikan da yer almaktadır. Bu özelliğinden dolayı çift başkent özelliği taşımaktadır. Roma, aynı zamanda İtalya’nın en kalabalık şehridir ve 1290 km2‘lik yüz ölçümüyle Avrupa’nın en geniş yüzeye yayılmış başkentlerinden biridir.
Marsilya
Fransa’nın güney kıyıları olarak bilinen Cote d’Azur’ün en güzel limanlarından birisi olan Marsilya, aynı zamanda Paris’ten sonra Fransa’nın en büyük şehridir. MÖ 600 yılında Yunanlı denizcilerin kurduğu Marsilya, zamanla eski liman sahasında genişleyerek bugünkü şeklini almıştır. Akdeniz’in en büyük ticari kapasitesine sahip liman şehri olma özelliğindedir.
Mekke
Mekke, İslam dininin peygamberi Hz. Muhammed burada doğmuş, kutsal kitabı Kur’an-ı Kerim burada indirilmeye başlanmış ve Kabe de yine bu şehirde yer almaktadır. Günümüzde ise her yıl milyonlarca Müslümanın ziyaret ettiği kent dünyadaki b ün Müslümanları etkisi altına almış küresel ölçekli bir şehirdir.
Paris
Fransa’nın idari ve siyasi başkenti olan Paris tüm dünyada anıtları, sanatsal ve kültürel yaşamı ile bilinen bir şehirdir. Paris aynı zamanda önemli ekonomik ve politik merkezler arasında yer almakta ve uluslararası taşımacılığın geçiş noktalarından birini oluşturmaktadır. Moda ve lüksün başkenti olan Paris, ‘Işık Şehir’ (Ville Lumiere) diye de anılmaktadır.
Tokyo
Japonya, hem yer şekilleri hem de yer altı kaynakları bakımından olumsuz konumda olan bir ülkedir. Ancak yüksek teknolojiyi kullanarak önemli sanayi ülkelerinden biri olmuştur. Başkent Tokyo’nun bu olaydaki payı, demir yolu ve güçlü deniz filolarını kullanarak dünya pazarlarına erişimi sağlamasıyladır. Bu özelliğiyle Tokyo aynı zamanda sanayi kentidir. Yüz ölçümü 600 km: olup, 35 milyon nüfuslu megapol bir bölge olan Tokyo dünyanın en büyük kentidir. Son yapılan araştırmalara göre yaşamın en pahalı olduğu kentlerden birisidir. Sanayi, ticari, siyasi ve kültürel açıdan merkez durumundadır.
Bölgesel Etkiye Sahip Şehirler
Bazı büyük şehirler, bulundukları bölge açısından öneme sahiptir ve bu şehirlerde yaşanan ekonomik, sosyal ve kültürel olaylar bulundukları bölgeleri etkileyecek düzeydedir. Dolayısıyla bu şehirlerde meydana gelen toplumsal, ekonomik ve siyasal olaylar 0 şehrin bulunduğu ülkeyle ve yakın çevresindeki diğer bazı ülkeleri etkiler.
Tahran
Tahran Eyaleti’nin merkezi ve İran’ın başkenti olan şehir, 15 milyonu aşan metropol nüfusuyla ülkenin en büyük kentidir. 1941 – 1979 yılları arasındaki Muhammed Rıza Pehlevi’nin hükümdarlığı döneminde, petrol sanayisindeki gelişmenin de etkisiyle kent hızla modernleşmiştir. Kent, 1979 yılında yaşanan İslam Devrimi sonrasında ekonomik ve siyasal sorunlar nedeniyle duraklama dönemine girmiş olmasına rağmen sahip olduğu özelliklere bağlı olarak hem İran hem de Orta Doğu bölgesi için büyük öneme sahiptir.
Yerel Etkiye Sahip Şehirler
Yerel etkiye sahip olan şehirler genellikle ekonomik faaliyetlerin kısıtlı olduğu ve nüfus miktarının az olduğu şehirlerdir. Bu tür şehirlerde genellikle temel ekonomik faaliyet tarım ve hayvancılıktır. Bu tür şehirlerde tarım ve hayvancılığa dayalı küçük çaplı sanayi tesisleri de bulunmaktadır. Yerel etkiye sahip şehirlerde ekonomik faaliyetlerin kısıtlı, nüfus miktarının az olmasına bağlı olarak bu yerlerde meydana gelen gelişmeler sadece bulundukları yerler ile yakın çevrelerini etkiler.
Bayburt
Yüz ölçümü ve nüfusu itibariyle Türkiye’nin en küçük illerinden biridir. Doğu Karadeniz sıradağlarının güneyindeki Çoruh Vadisi’nde yer alır. Ekonomik kaynaklarının sınırlı olmasından göç vermektedir. Tarım ve hayvancılık şehir ekonomisi açısından önemlidir. Sanayileşme ise yok denecek kadar azdır. Bu nedenle Bayburt yerel etkiye sahip bir şehirdir.
