Sanayileşme Süreci: Almanya

Orta Avrupa ülkesi olan Almanya, kuzeyden Kuzey Denizi ve Baltık Denizi’ne komşudur. Polonya, Danimarka, Çek Cumhuriyeti, Avusturya, İsviçre, Fransa, Lüksemburg, Hollanda ve Belçika ile sınırı vardır.

Yer Şekli Özellikleri

Federal Almanya ve Doğu Almanya olmak üzere ikiye ayrılmış olan ülke 3 Ekim 1990 tarihinde birleşerek bugünkü sınırlarına ulaşmıştır. Yeryüzü şekilleri üç kısımda ele alınabilir. Ülkenin kuzeyinde geniş ovalardan oluşan Kuzey Almanya Ovaları, orta kısımları Merkezi Almanya, güneydeki Bavyera çevresi ise Alp Dağları’nın hâkim olduğu yer Güney Almanya olarak adlandırılır. Ülkenin üçte birlik bölümünü, yüksekliği 50 m’yi aşmayan Kuzey Almanya Ovası oluşturur. Orta bölümünde yüksekliği nadiren 1000 m’yi aşan tepelik alanlar yer alır. Elbe ve Ren nehirlerinin kaynağını aldığı bu sahalar, akarsular ve buzullar tarafından parçalanmıştır. Daha güneyde Kara Orman Dağları bulunur. Tuna Nehri’nin kaynağını aldığı saha Alp Dağları’nın kuzey uzantısıdır. Bu kesimde yükselti yer yer 3000 m’nin üstüne çıkar. Önemli akarsuları, Kuzey Denizi’ne dökülen Rhein, Tuna ve Elbe’dir.

Rejimleri düzenli ve kanallarla birbirine bağlı olan bu akarsular üzerinde taşımacılık yapılır. Denize döküldükleri yerlerde delta oluşmamıştır. Bunun nedeni gelgit genliğinin fazla olmasıdır. Göller yönünden zengin sayılmayan Almanya’nın en büyük gölü İsviçre ve Avusturya sınırında bulunan Konstanz Gölü’dür.

İklimi ve Bitki Örtüsü

Almanya’da genel olarak ılıman okyanusal iklim görülür. Yıl boyunca bulutlu ve yağışlıdır. Alp Dağları üzerinde yer alan kısımlarında karasal iklim şartları etkili olur. Nemli iklim koşullarıyla karasal iklim koşulları arasında bir geçiş özelliği gösterir. Zaman zaman Alplerden sıcak föhn rüzgârları eser. Ülkenin orta bölümünden geçen nehirlerin zaman zaman donması nehir ulaşımını engeller.

Almanya’nın alçak düzlüklerinde yaprağını döken ormanlar görülür.

Ancak ülkenin büyük bir bölümünde doğal bitki örtüsü tahrip edilmiştir. Yapay yollarda yetiştirilen ormanlar yaygındır. Güneye doğru yüksekliğin artması ile birlikte düşük sıcaklıklara dayanıklı iğne yapraklı ormanlar ortaya çıkar. Ormanlar güneyde Bavyera ve Alplerin kuzey eteklerinde özellikle Salzburg ve çevresinde yayılış gösterir.

Beşerî ve Ekonomik Özellikleri

Almanya’nın önemli kentleri; Berlin, Münih, Frankfurt, Essen, Dortmund, Stuttgart, Düsseldorf, Bremen ve önemli bir liman kenti olan Hamburg’dur.

Nüfusu 82 milyonu aşan ülkede doğal nüfus artış hızı oldukça düşüktür. Bu nedenle ülke iş gücü ihtiyacını karşılamak amacıyla dış göç almaktadır. Günümüzde ülkede yaklaşık 10 milyon civarında dış göçle gelen nüfus bulunmaktadır. Aileleri ile birlikte 3 milyonu aşan Türk işçileri, diğer ülkelerin işçilerine göre çoğunluktadır.

Almanya’da nüfusun ülke içindeki dağılışında düzensizlik görülür. Genellikle sanayi faaliyetlerinin yoğunlaştığı bölgelerde nüfus yoğunluğu daha fazladır. Ülke nüfusunun yaklaşık yarısı, Ruhr Vadisi’nden Bonn’a kadar uzanan sahadaki kentlerde yoğunlaşmıştır. Ulaşım ağının iyi olması, kentlerde fazla nüfusun toplanmasını önlemiştir.

II. Dünya Savaşı sonucunda yenik düşerek kentleri, fabrikaları yerle bir olan Almanya, izlenen disiplinli kalkınma planları ve sahip olunan doğal kaynak zenginliklerinin verimli kullanılması sayesinde hızla kalkınmıştır.

Ticaret hacmi açısından dünyada önde gelen ülkelerinden biri olan Almanya’da gelişmiş ulaşım ağı ile dünyanın her yerine bağlantı sağlanmaktadır. Hamburg ve Bremen limanları ile Frankfurt Havalimanı’nın uluslararası taşımacılıkta önemli yeri vardır. Bankacılık, borsa, sigorta işleri, bilimsel ve teknolojik araştırmalar, eğlence, pazarlama, sağlık, eğitim, sosyal güvenlik ve turizm alanlarında da çok başarılı hizmetler vermektedir.

Almanya, modern tarım usulleri kullanarak yüksek verim alan bir ülkedir. Almanya’da yetiştirilen tarım ürünleri, ülkenin ihtiyacını karşılayamaz. Önemli tarım ürünlerini buğday (19 milyon ton), arpa, yulaf, çavdar, patates, şeker pancarı meyve, lahana ve şerbetçi otu oluşturur. Topraklarının büyük bir bölümü orman, çayır ve otlaklarla kaplıdır.

Ülkede büyükbaş hayvanlar ile domuz ve kümes hayvanları yetiştirilmektedir. Ülkenin üçte birini kaplayan ormanlardan elde edilen ürünlerin millî ekonomiye katkısı azımsanamayacak orandadır.

Almanya’nın Sanayileşme Süreci

Sanayileşme bir ülkenin sosyal ve ekonomik yönden gelişmesinde büyük etkiye sahiptir. Günümüzde sanayileşme sürecini tamamlamış ve bu süreci yaşamış pek çok ülke bulunmaktadır. İlk olarak İngiltere’de başlayan sanayileşme süreci daha sonraki dönemlerde başta Avrupa olmak üzere diğer kıtalara yayılmıştır. Avrupa’da sanayi faaliyetlerinin ilk gelişme gösterdiği ülkelerden biri de Almanya’dır. 19. yüzyılın başlarına kadar bir tarım ülkesi olan Almanya’da nüfusun büyük çoğunluğu tarım sektöründe çalışmaktaydı. Almanya’da sanayileşme sürecinin başlamasında ülkeyi oluşturan federal devletler arasında yapılan gümrük birliği anlaşması ve ülkede teknik alanda eğitim veren Berlin Sanayi Enstitüsü ve Endüstriyel Teknoloji Okulu’nun kurulması büyük etkiye sahiptir. Bu gelişmeler sonrasında ilk başlarda yabancı sanayi tesislerindeki üretim ağları taklit edilerek geleneksel ev tipi üretiminden fabrika tarzı üzerime geçilmiştir. Almanya’da modern anlamdaki sanayi üretiminin gerçekleştiği ilk sanayi kolu tekstil sanayisi olmuştur. Ancak Almanya’da bu sektörün gelişimi İngiltere’ye göre çok daha yavaş şekilde gerçekleşmiştir. Bu durum üzerinde Almanya’da demir yolu sistemlerinin ve makine üretimine daha fazla önem verilmesi etkili olmuştur.

Almanya’nın sanayileşme sürecinde Ruhr Bölgesi özel bir yere sahiptir. Kömür yatakları bakımından zengin bir alan olan Ruhr Bölgesi’nde 18. yüzyılın sonlarından itibaren kok kömürleriyle ısıtılan fırınların yer aldığı fabrikalar kurulmuştur. Bu fabrikalarda bölgede bulunan demir madenleri işlenmiş ve demir – çelik üretiminde önemli artış sağlanmıştır. Almanya’da tekstil sektörü İngiltere’ye oranla daha yavaş gelişmekteydi.

Sanayileşme sürecinin önemli unsurlarından biri olan demir yolu hatlarının oluşturulmasına yönelik Almanya’daki ilk çalışmalar 1835 yılında sonuçlanmış bu yılda Nürnberg ve Furth arasında ilk demir yolu hattı açılmıştır. ilk başlarda İngiltere ve Belçika’dan getirilen lokomotifler kullanılırken ilerleyen süreçlerde ülke kendi lokomotiflerini üretmeye başlamış ve Berlin ile Münih lokomotif üretim merkezleri hâline gelmiştir. Almanya’daki bu gelişmeler sonrasında demir yolu ağının gelişmesiyle kömür ve demir madenlerinin sanayi tesislerine hızlı ve kolay bir şekilde taşınması sağlanmıştır.

1871 yılından sonraki dönemde Almanya İmparatorluğu’nun da kurulmasıyla ülkede ağır metal sanayisi büyük bir gelişme göstermiş ve buna bağlı olarak otomotiv, gemi ve silah üretiminde büyük bir artış sağlanmıştır.

I. ve II. Dünya savaşlarında büyük bir ekonomik yıkıntıya uğrayan Almanya’da savaş sonrasındaki süreçte yapılan ekonomik ve politik hamleler ülkenin kısa süre içinde toplanarak tekrar büyük bir sanayi atılım yapmasını sağlamıştır.

3 Ekim 1990 tarihinde Doğu ve Batı Almanya’nın birleşmesiyle ülkenin hem sınırları hem de ekonomisi büyük bir artış göstermiştir. Günümüzde sanayinin oldukça geliştiği bir ülke olan Almanya, dünyanın en büyük ekonomilerinden birine sahiptir. Münih, Wolfsburg, Baden, Ingolstandt, Stuttgart, Berlin, Frankfurt, Düsseldorf, Leipzig, Duisburg, Essen ve Bremen Almanya’nın önemli sanayi şehirleridir. Ülkede otomotiv, savunma, demir – çelik, kimya, elektrik, beyaz eşya ve imalat makineleri sanayisi gelişmiştir.