XVIII, yüzyılın sonlarına doğru yeni buluşların yapılmasına bağlı olarak tekstil, demir, çelik ve kömür üretiminde büyük ilerlemeler sağlandı. Teknolojinin, sanayinin hızla değiştiği bu döneme ‘Sanayi İnkılabı” adı verilir.

Sanayi İnkılabının Nedeni

Coğrafi Keşiflerle başlayan, Rönesans ve Aydınlanma Çağıyla devam eden bilimsel bilgi birikiminin üretim alanında uygulanmasıdır.

Sanayi İnkılabı’nın Başlaması ve Gelişmesi

Sanayi İnkılabı ilk olarak İngiltere’de başlamıştır.

XVIII. yüzyılın sonlarına doğru İngiltere’nin Manchester (Mençıstır) kentinde 52 tane dokuma fabrikası kurulmuştur. Böylece dünyanın ilk sanayi kenti doğmuştur. İngilizler, fabrikalardaki teknik bilgilerin başka ülkelere yayılmasını önlemek isteseler de bir süre sonra Belçika’da da dokuma fabrikaları kurulmuştur. Sanayi İnkılabı sonrasında diğer Avrupa ülkelerine de yayılmıştır.

Sanayi İnkılabı’nın Dönüm Noktaları:

• 1733’te John Kay, “Uçan Mekik” adını verdiği dokuma makinesini icat etti.
  Bu makine ile bir kişi daha önce üretilen kumaşın iki katı kumaş üretebiliyordu.
• 1764’te James Harğreaves ‘Eğiren Jenny’ adını verdiği makineyi icat etti. Bu makinede, bir kişinin döndürdüğü tekerlek aynı anda 8 iplik yumağını eğirebiliyordu.
• 1765’te James Watt “Buhar Motoru”nu icat etti ve bu makineyi sanayide kullanılır hale getirdi. Bu gelişmenin Sanayi İnkılabı’nı başlattığı kabul edilmektedir. Böylece gücünü kömürden alan iplik eğirme fabrikaları hızla çoğaldı.

Sanayi İnkılabının Sonuçları:

• Kol gücü ile çalışan atölyeler ve imalathaneler yerine kömür, petrol ve su gücüyle çalışan fabrikalar kuruldu. Böylece bol, kaliteli ve ucuz üretim yapılması sağlandı.
• Fabrikalarda kullanmak üzere gereken ham madde, ürünlerin satılması için pazar arayışı ülkeler arasında sömürge yarışına neden olmuştur. Güçlü devletler, güçsüz olan devletleri yönetimleri altına alarak büyük ‘Sömürge Devletleri‘ haline geldiler. İngiltere, Fransa, Almanya Gibi devletlerinin sömürgecilik yarışı, Birinci Dünya Savaşı’na yol açmıştır.
• Fabrikaların açılması ile işçi sınıfı ortaya çıktı.
• Fabrikalarda çalışmak için gelenler nedeniyle köyden kente göç hızlanmıştır. Metropoller yani büyük şehirler ortaya çıkmıştır. Buna bağlı olarak çarpık kentleşme, çevre kirliliği ve alt yapı sorunları ortaya çıkmıştır.
• 1804 yılında ilk buharlı lokomotif yapıldı. Demir yolu yapımı hızlandı. Buna bağlı olarak ülkeler arasındaki ticaret kolaylaştı. Mesafeler kısaldı. Sanayi İnkılabının etkisi diğer ülkelere yayıldı.
• Tarımın önemi azaldı. Sanayi gelişmeye başladı.
• İnsanların gelir düzeyi, buna bağlı olarak refah düzeyi yükseldi.

Sanayi İnkılabı Osmanlı Devletine Etkileri

• Teknolojisi ve sanayisi hızla gelişen Avrupa takip edilemedi.
• Avrupa ile rekabet edilemeyince üretim yapan küçük atölyeler ve imalathaneler kapandı. Buna bağlı olarak işsizlik arttı.
• Ucuz, seri ve bolca üretilen Avrupa ürünleri için Osmanlı önemli bir pazar haline geldi. Hatta Avrupalılar, ham madde ve pazar arayışı için Osmanlı topraklarını işgal etmeye başladı.