SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (23 AĞUSTOS – 13 EYLÜL 1921)

Savaş Öncesi Yapılan Hazırlıklar:

Başkomutanlık Yasası (5 Ağustos 1921 ):

Olağanüstü koşullar gereği kararların hızlı bir şekilde alınarak uygulanması için “Başkomutanlık Yasası” çıkarılmış ve bu yasa ile TBMM’nin yetkileri (yasama, yürütme ve yargı) üç aylık süre için Mustafa Kemal’e verilmiştir.

Tekâlif-i Milliye Emirleri (8 Ağustos 1921):

Başkomutan, ordunun ihtiyaçlarını karşılamak ve orduyu taarruz gücüne ulaştırmak için “Tekâlif-i Milliye Emirleri” yayımlanmıştır. Bu olağanüstü vergi ile millet ordu için fedakarlığa çağırılmıştır. İstiklal Mahkemeleri de görevlendirilerek bu ihtiyaçlar kısa sürede karşılanmıştır.

Savaşın Başlaması:

Savaşın parolası “Ya istiklal ya ölüm” olmuş, Yunan ordularının taarruz gücü yok edilmeye çalışılmıştır.

Ankara’ya kadar yaklaşan Yunan ordularının saldırı gücü tamamen kırılmış ve Yunan birlikleri geri çekilmeye başlamıştır.

Önemi ve Sonuçları :

• İngiltere Sevr Antlaşması’nın bazı maddelerini hafifleterek TBMM’ye barış önermiş; ancak TBMM, Misak-ı Milli’ye uygun olmayan bu teklifi reddetmiştir. Ayrıca İtilaf Devletleri Türk ve Yunan tarafına Ateşkes önerisinde bulunmuşlardır. Buna göre; çatışmaların üç ay süreyle durdurulması, iki tarafın asker ve silah bakımından güçlenmemesi, askeri açıdan iki tarafın da İtilaf Devletleri tarafından denetlenmesi teklif edilmiştir. TBMM, ateşkes önerisindeki bazı maddeleri bağımsızlık anlayışına uymadığı için kabul etmemiştir.
• Türk ordusunda 1683 İkinci Viyana Bozgunu’ndan beri devam edegelen çekiliş ve çözülüş sona ermiştir.
• Yunanlar savunmaya çekilirken, Türk Ordusu taarruza geçmiştir.
• Mustafa Kemal Paşa’ya “Gazilik” unvanı ve “Mareşallik” rütbesi verilmiştir.
• İtilaf Devletleri arasındaki anlaşmazlık su yüzüne çıkmış ve İngiltere ile Yunanistan politik açıdan yalnız kalmıştır.
• İtalyanlar Anadolu’yu tamamen boşaltmışlardır.
• Ukrayna ile Dostluk Antlaşması imzalanmıştır (2 Ocak 1922).
• 13 Ekim 1921’de Kafkas Cumhuriyetleri ile (Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan) Kars Antlaşması imzalanmıştır. Böylece doğu sınırımız kesinleşmiştir.
• 20 Ekim 1921’de Fransa ile Ankara Antlaşması imzalanmıştır.
• İtilaf Devletleri’nin ateşkes ve barış önerileri Sevr benzeri oldukları gerekçesiyle kabul edilmemiştir.

İtilaf Devletleri’nin Ateşkes ve Barış Önerileri:

22 Mart 1922’de ateşkes önerisinde bulunan İtilaf Devletleri; “Barış görüşmeleri başlayıncaya kadar Türk – Yunan ordularının kendi denetimlerinde bulunmasını” istemişlerdir. Ancak bu öneriyi TBMM bağımsızlık anlayışına ters düştüğü için reddetmiştir. İtilaf Devletleri, 26 Mart 1922’de ise TBMM karşıtı şartlar içeren bir barış önerisinde bulunmuşlardır. TBMM ateşkes önerisinden sonra bu barış tekliflerini de reddetmiştir.

Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)

Bu antlaşma ile,

• Fransa, Misak-ı Milli’yi tanımış,
• Hatay dışında kalan bugünkü güney (Suriye) sınırımız belirlenmiş,
• Hatay’da kalan Türklerin dil, din, eğitim vb. hakları güvence altına alınmış,
• Fransa’nın, Anadolu’daki kuvvetlerini Suriye’ye; TBMM’nin de kuvvetlerini Anadolu’ya çekmesi kararlaştırılmıştır.

Önemi ve Sonuçları:

• TBMM’yi resmen tanıyan ilk İtilaf Devleti Fransa olmuştur.
• Fransa, Anadolu’daki emellerinden vazgeçmiştir.
• Misak-ı Milli’den taviz verilen ikinci yer Hatay olmuştur.
• Güney Cephesi resmen kapanmıştır.