Sadaka

“Bir kişinin kendi isteğiyle, Allah’ın rızasını kazanmak maksadıyla yaptığı maddi ve manevi iyi ve güzel davranışların tümüne sadaka denir.”

Sadakanın bir çok çeşidi vardır. Hüküm açısından farklı olan sadakalar vardır. Sadaka belirli bir zenginliğe ulaşma şartı yoktur. Sadakanın belirli bir sınırı yoktur. Herkes imkanları ölçüsünde istediği kadar sadaka verebilir. Sadaka maddi olabildiği gibi manevi de olabilir. Sadakanın diğer bir çok ibadette olduğu gibi belirli bir vakti de yoktur.

Müslümanlar sahip oldukları imkanlar ölçüsünde ihtiyaç sahiplerine yardımda bulunmalıdırlar. Allah’ın kendilerine verdiği imkanları diğer insanlarla paylaşmalıdırlar. Sadaka tamamıyla gönüllülük esasına dayalı bir ibadettir. Sadaka vermek sünnet olduğu için kimse bu konuda zorlanamaz.

Maddi ve Manevi Sadaka

“Maddi değeri olan para, eşya ya da yiyecek ve içecek ğibi şeylerle yapılan yardımlara maddi sadaka denir.” ”Maddi değeri olmayıp iyi ve güzel davranış örnekleri sergileyerek yapılan yardımlara ise manevi sadaka denir.” Sadaka, hem maddi hem de manevi olarak yapılabilen bir ibadettir. İnsanlara iyilik olarak yapılan bütün güzel davranışlar birer sadakadır. Yolda gördüğümüz bir dikeni kaldırmak, bir kişiye tebessümle selam vermek, yoldan geçen bir engelliye yardım etmek, yol soran birine yol tarifi yapmak ve bir hastayı ziyaret etmek gibi iyi ve güzel olan bütün davranışlar manevi birer sadakadır.

Sevgili Peygamberimiz hangi davranışların manevi sadaka olacağıyla ilgili şu hadisini söylemiştir:

“Gözleri görmeyene rehberlik etmen bir sadakadır. Sağır ve dilsize anlayacakları bir şekilde anlatman, ihtiyacını gidermesi için ana rehberlik etmen sadakadır. Derman arayan dert/iye yardım için koşuşturman, koluna girip güçsüze yardım etmen sadakadır. Konuşmakta güçlük çekenin meramını ifade edivermen bir sadakadır…” (Ahmed bin Hanbel, Müsned, C 5, s. 168, 169.)

Bu hadisten de anlaşılacağı üzere küçükte olsa yapılan iyi ve güzel olan bütün davranışlar birer sadakadır. İmkanı olmadığı için maddi sadaka veremeyen Müslümanlarda en azından manevi sadaka sevabı almanın yollarına bakmalıdırlar. Bunun için de insanlara iyi ve güzel muamelede bulunarak manevi sadaka sevabı almalıdırlar.

Sadaka Çeşitleri

Sadaka-i Câriye

Sadaka-i câriye: Bitmeyen, tükenmeyen, kesilmeyen” sadaka demektir. Sadaka—i Câriyenin en önemli özelliği sürekli sevap kazandırmasıdır. Bu sadaka kişi ölse bile kişinin amel defterini kapattırmayan bir sadakadır. Dini hükmü ise sünnet olan bir sadakadır. Okul, köprü, cami, yol, medrese, park gibi bütün insanların yararlanabileceği yerleri yaptırmak veya bunların yapımına katkıda bulunmak sadaka—i cariyedir.

Sevgili Peygamberimiz bu sadakanın kişiye öldükten sonra da sevap kazandıracağını şu hadislerinde dile getirmiştir.

“Kişi öldüğü zaman, amel defteri kapanır. Ancak üç şey hariçtir: Sadaka-i cârı’ye, insanlara yararlı bir ilim, kendisine dua eden hayırlı bir evlat. ” (Müslim, Vasıyyet, 14)

Sünnet olan bu sadakanın yapılması için zenginlik şartı yoktur. Herkes imkanları ölçüsünde, istediği zaman istediği yerde sadaka—i cariye verebilir.

Sadaka-i Cariye Örnekleri

• Cami yaptırmak
• Okul yaptırmak
• Ağaç dikmek
• Medrese yaptırmak
• Yol yaptırmak
• Köprü yaptırmak
• Yol yaptırmak

Fıtır Sadakası / Fitre

Fitre, sadaka çeşitleri içerisinde dinen verilmesi vacip olan bir sadakadır. Ramazan ayında verilen, bu aya özgü ibadetlerden biridir. Fitre, kişi başına verilir. Bir ailedeki bütün bireyler için verilir. Yeni doğan çocuklar için de verilir.

Ailenin geçiminden sorumlu olan kişi her yıl ramazan ayında bayramdan önce fitrelerini verir. Fitre, Sağlıklı bir şekilde ramazan ayına ve ramazan bayramına ulaşmanın bir şükrü olarak verilen vacip bir ibadettir.

Fitrenin miktarı her yıl değişir. Fitre miktarının en alt sınırı bir kişinin iki öğün karnını doyurmasına yetecek kadar olan paradır. Fitre belirlenen alt sınırın altında verilemez. Fitrenin üst sınırı yoktur. Herkes zenginliği ölçüsünde istediği miktarda verebilir.

Fitre, nisap miktarı mala sahip olan yani dinen zengin olan Müslümanlara vaciptir. Ancak fitrenin miktarı çok fazla olmadığı için nisap miktarı mala sahip olmayıp imkanı olan Müslümanlarda verebilmektedir.

Fitrenin ramazan bayramından önce verilmesi gerekir. Bunun nedeni ise fakirlerin de bayramdan önce ihtiyaçlarını karşılayarak bayrama sevinçli ve mutlu bir şekilde girmelerini sağlamaktır.

BİLGİ: Bakmakla yükümlü olduğumuz kişilere zekât veremediğimiz gibi fitrede veremeyiz.

Bu kişiler;

• Anne
• Baba
• Dede
• Nine
• Çocuklar
• Torunlar
• Eş (kadın)

Bunların dışında ayrıca zengin olan Müslümanlara da fitre verilmez.

Sadakayla İlgili Ayet ve Hadisler

Ayetler

• “Allah ’ın, kullarının tevbesini kabul edeceğini, sadaka/arı geri çevirmeyeceğini ve Allah’ın tevbeyi çok kabul eden ve pek esirgeyen olduğunu hâla bilmezler mi?” (Tevbe Suresi, 104. ayet)
• “Allah faizi tüketir (Faiz karışan malın bereketini giderir), sadakaları ise bereketlendirir. Allah küfürde ve günahta ısrar eden hiç kimseyi sevmez. ”(Bakara Suresi, 276. ayet)
• “Sadaka veren erkeklere ve sadaka veren kadınlara ve Allah’a güzel bir ödünç verenlere, verdiklerinin karşılığı kat kat ödenir ve onlara değerli bir mükâfat vardır:” (Hadid Suresi, 18. ayet)

Hadisler

• “Hastalarınızı sadaka ile tedavi edin! Sadaka her hastalığı ve belâyı önler ” (Hadis-i şerif)
• “Sadaka vermekte acele edin; çünkü belâ sadakayı geçemez. ” (Hadis-i şerif)
• ”Sadaka yetmiş kötülük kapısını kapatır: ” (Hadis-i şerif)
• “Sadaka vermeye devam edenin rızkı artar ve duâsı kabul olur.” (Hadis-i şerif)
• “Sadaka vermekle mal eksilmez. ” (Hadis-i şerif)
• “iki kimsenin arasını bulup barıştırmak sadakadır. Bir kimseye bineğine binmede veya eşyasını taşımasında yardım etmek sadakadır. Güzel söz söylemek sadakadır. Namaza gitmek için atılan her adım sadakadır. Yoldaki rahatsızlık veren şeyleri kaldırmak da bir sadakadır. ” (Hadis-i şerif)
• “Kardeşini güler yüzle karşılaman da bir iyiliktir (sadakadır). ” (Hadis-i Şerif)
• “Sadaka vermek malı eksiltmez…” (Hadis-i şerif)