Tüm canlılar, hücre adı verilen yapısal ve işlevsel birimlerden oluşur. Hücreler, temel yapısal özelliklerine göre iki ana gruba ayrılır: Prokaryot ve Ökaryot hücreler. Bu iki hücre tipi, organizmanın karmaşıklığına ve hücre içindeki organellerin varlığına göre birbirinden ayrılır. 9. sınıf biyoloji müfredatında, prokaryot ve ökaryot hücrelerin yapısı ve farkları detaylı olarak incelenir.

Prokaryot Hücre

• Çekirdekleri ve zarla çevrili organelleri olmayan hücrelere prokaryot hücre denir.
• Örnekler: Bakteriler ve arkeler.
• DNA’ları sitoplazmalarında serbest hâlde bulunur.
• Ribozom dışında organelleri yoktur.
• Halkasal DNA’ya sahiptirler.
• Metabolik olaylar, sitoplazmadaki enzimler tarafından gerçekleştirilir.
• Prokaryot hücreler hızlı üreme ve adaptasyon yeteneğine sahiptir.
• Bakterilerde peptidoglikan yapıda hücre duvarı bulunur.
• Prokaryot hücrelerde zarla çevrili organeller yoktur, ribozomlar protein sentezini sitoplazma içinde serbest hâlde yapar.
• Hücre zarının dış kısmında hücre duvarı bulunur. Bu yapı hücreye şekil ve koruma sağlar.
• Prokaryotlar, çeşitli metabolik yollarla enerji üretebilirler. Bazıları fotosentez yaparken bazıları kemosentez yapabilir.

Prokaryotların yapısal özellikleri:

• Pilus: Hücrelerin birbirine ya da yüzeylere tutunmasını sağlar.
• Kamçı: Prokaryot hücrelerin hareket etmesini sağlar.
• Nükleoid: DNA’nın bulunduğu, sitoplazmanın daha yoğun olduğu bölgedir.

Ökaryot Hücre

• Çekirdekleri ve zarla çevrili organelleri bulunan hücrelere ökaryot hücre denir.
• Örnekler: Protistler, mantarlar, bitkiler, hayvanlar.
• DNA’ları çekirdek içerisinde bulunur.
• Mitokondri, endoplazmik retikulum, Golgi aygıtı gibi zarla çevrili organelleri vardır.
• DNA’ları doğrusal yapıdadır.
• Metabolik olaylar, özelleşmiş organellerde gerçekleşir.
• Mantarlar, bitki hücreleri ve alglerde hücre zarının üzerinde hücre duvarı bulunur.

Çözümlü Örnek Sorular

Soru 1:
Aşağıdakilerden hangisi prokaryot hücrelerin özelliğidir?
A) Çekirdeğe sahip olmaları
B) Mitokondri bulundurmaları
C) Zarla çevrili organellerinin bulunması
D) DNA’nın sitoplazmada serbest bulunması
E) Çift zarlı çekirdeklerinin olması

Çözüm:
Cevap: D)
Prokaryot hücreler, çekirdeğe ve zarla çevrili organellere sahip değildir. DNA’ları sitoplazmada serbest halde bulunur.

Soru 2:
Ökaryot hücreler için hangisi yanlıştır?
A) Zarla çevrili organellere sahiptirler.
B) Çekirdek zarı ile çevrili bir çekirdekleri vardır.
C) Hem bitki hem de hayvan hücreleri ökaryot hücrelerdir.
D) DNA sitoplazmada serbestçe bulunur.
E) Mitokondri gibi enerji üreten organellere sahiptirler.

Çözüm:
Cevap: D)
Ökaryot hücrelerde DNA çekirdek içinde bulunur ve çekirdek zarı ile çevrilidir. Sitoplazmada serbestçe bulunmaz.

Soru 3:
Prokaryot hücreler hangi canlı gruplarında bulunur?
A) Bitkiler ve hayvanlar
B) Mantarlar ve protistler
C) Bakteriler ve arkeler
D) Bitkiler ve bakteriler
E) Protistler ve mantarlar

Çözüm:
Cevap: C)
Prokaryot hücreler, bakteriler ve arkeler gibi canlı gruplarında bulunur. Bu hücreler çekirdeksizdir ve basit yapılıdır.

Soru 4:
Aşağıdaki yapılardan hangisi hem prokaryot hem de ökaryot hücrelerde bulunur?
A) Mitokondri
B) Ribozom
C) Endoplazmik retikulum
D) Çekirdek
E) Kloroplast

Çözüm:
Cevap: B)
Ribozom, hem prokaryot hem de ökaryot hücrelerde bulunan bir yapıdır ve protein sentezinde görev alır.

Soru 5:
Ökaryot hücrelerde hangi organel enerji üretiminden sorumludur?
A) Ribozom
B) Çekirdek
C) Golgi aygıtı
D) Mitokondri
E) Endoplazmik retikulum

Çözüm:
Cevap: D)
Mitokondri, ökaryot hücrelerde enerji üretiminden sorumludur. Hücrede ATP üretimi bu organelde gerçekleşir.