Işık Prizmalarının Özellikleri
Üzerine düşen ışığı saptıran ve renklerine ayıran, camdan yapılmış üçgen prizmaya ışık prizması denir (Görsel 4.26). Prizmada tek renkli ışığın izlediği yolu ve beyaz ışığın renklerine ayrılması olayını incelemek için “Işığın prizmada kırılması” deneyini yapınız.
“Işığın prizmada kırılması” deneyinde görüldüğü gibi prizmaya gönderilen tek renkli ışın, havadan cam ortamına girerken yüzeyin normaline yaklaşarak kırılır. Prizmanın diğer yüzeyinden tekrar hava ortamına geçerken ışın, yüzeyin normalinden uzaklaşarak prizmadan ayrılır. Böylece ışının ilk doğrultusundan saparak farklı bir doğrultu boyunca hareket ettiği görülür (Şekil 4.51).
Deneyin ikinci adımında ise prizmaya gönderilen beyaz ışığın kendisini oluşturan renklere ayrıştığı görülür (Görsel 4.27). Ortamın kırılma indi- sinin büyüklüğü ışığın dalga boyuna bağlıdır. Bu nedenle kırıcı ortama aynı açıyla giren farklı renkteki ışınlar farklı açılarla kırılır. Dalga boyu büyük olan ışınlar daha az kırılırken dalga boyu küçük olan ışınlar daha çok kırılır. Bu nedenle dalga boyu büyük olan kırmızı ışık az kırılırken dalga boyu küçük olan mor ışık en çok kırılır.
İkizkenar dik üçgen şeklindeki, camdan yapılmış prizmalara tam yansımalı prizma denir. Hava ortamında prizmanın yüzeylerinden birine dik gelen ışın prizmanın içinden havaya geçişinde tam yansımaya uğrar. Bu nedenle bu prizmalar tam yansımalı prizma olarak adlandırılır. Prizmalara gelen ışığın tam yansıma yapabilmesi için prizmanın kırılma indisinin içinde bulunduğu ortamın kırılma indisinden büyük olması ve ışığın yüzeye sınır açısından büyük gelmesi gerekir. Camdan yapılmış tam yansımalı prizmalar da camdan havaya geçişte sınır açısı 42o dir. Bu nedenle prizmalarda camdan havaya geçişte 42o den büyük açıyla gelen ışınlar tam yansıma yapar. Hava ortamındaki camdan yapılmış tam yansımalı prizmalarda dik kenarlardan birine dik gönderilen ışın diğer dik kenardan yine dik çıkar (Şekil 4.52: a). Hipotenüse dik gönderilen ışın tam yansımalardan sonra hipotenüsten dik çıkar (Şekil 4.52: b). Hipotenüse paralel gönderilen ışın tam yansıma ve kırılmalardan sonra yine hipotenüse paralel çıkar (Şekil 4.52: c).
Günlük hayatta kullanılan bisikletlerin arkasına takılan kedi gözleri, motorlu araçların arka lambaları, otoyollarda geceleri ışık vurduğunda parlayan reflektörlerin yapılarında ışık prizmaları bulunur. Reflektörler üzerine gelen ışığı geriye yansıtarak gece karanlığında üzerinde bulundukları aracın veya cismin fark edilmesini sağlar.
