Periyodik Özellikler 1 video 11. sınıf Hocalara Geldik
Periyodik Özellikler 2 video 11. sınıf Hocalara Geldik
Periyodik Özellikler 1 İsabet Akademi 11. sınıf kimya
Periyodik Özellikler 2 İsabet Akademi
Atom veya İyon Yarıçapı: Periyodik sistemde aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru atom yarıçapı artar çünkü yukarıdan aşağıya doğru atomun elektron diziliminde baş kuantum sayısı ve katman sayısı artar. Aynı periyotta soldan sağa doğru baş kuantum sayısı değişmez. Elektronlar aynı enerji seviyesine yerleştiği hâlde proton sayısı (çekirdek yükü) arttığı için çekirdeğin değerlik elektronlarına olan çekim gücü artar. Atom yarıçapı genellikle küçülür. Geçiş elementlerinde ve iç geçiş elementlerinde atom yarıçapındaki değişme miktarı beklenildiğinden azdır. Bunun nedeni elektronların son katmana değil, daha önceki alt katmana yerleşmesidir. Örneğin 4. periyotta geçiş metallerinin elektron dizilimi yapılırken elektronlar önce 4s orbitaline daha sonra 3d orbitaline yerleşir. Bu nedenle alt katmana yerleşen (3d orbitali) elektronlar üst katmandaki (4s orbitalindeki) elektronlara etki eden çekim gücünü azaltarak perdeleme etkisi yapar. Bu nedenle yarıçapta soldan sağa doğru beklenildiği gibi büyük bir azalma görülmez. Lantanitlerde ise atom yarıçapında belirgin fakat yavaş bir azalma görülür (Lantanit büzülmesi).
Tablo 1.3.2ʼden anlaşılacağı gibi periyodik sistemde aynı gruptaki elementlerin atom yarıçapı yukarıdan aşağıya doğru artar. Aynı periyotta soldan sağa doğru genellikle azalır, fakat soy gazların atom yarıçapı bu azalma eğilimine uymaz. Atom, elektron vererek katyon hâline geldiğinde en dıştaki elektronlar çekirdekten uzaklaşacağı için atomun katman sayısı azalabilir. Kalan elektronlar çekirdek tarafından daha çok çekileceği için katyonun yarıçapı nötr atomun yarıçapından küçük olur. Atom elektron alarak anyon hâline geldiğinde ise elektron başına düşen çekim gücü azalır. Dış tabaka genişler. Anyonun yarıçapı nötr atomun yarıçapından büyük olur.
Metallik veya Ametallik Özellik: Metaller elektron verme eğilimi yüksek olan elementlerdir. Elektron verme eğilimi atom yarıçapı büyüdükçe artar. Atom yarıçapı büyüdükçe değerlik elektronları çekirdekten uzaklaşır. Elektron çekirdekten uzaklaştıkça elektron başına düşen çekim kuvveti azalır, elektron vermek kolaylaşır, metalik aktiflik artar. Periyodik sistemde aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru atom çapı arttığı için metalik aktiflik de artar. Ametaller son enerji düzeyinde genellikle 4, 5, 6 ya da 7 elektron bulunduran ve elektron alma eğilimi yüksek olan elementlerdir. Elektron alma eğilimi atom yarıçapı küçüldükçe artar. Bir elementin yarıçapı ne kadar küçük olursa aldığı elektronlar da çekirdek tarafından o kadar kolay çekilir, elektron alma eğilimi ve ametallik özelliği artar. Periyodik sistemde aynı periyotta soldan sağa doğru atom yarıçapı azaldığı için ametallik özellik artar. Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru atom yarıçapı büyüdüğü için ametallik özellik azalır.
