Paraleller ve meridyenler, dünya yüzeyindeki noktaların coğrafi olarak belirlenmesini sağlayan iki önemli referans çizgisidir. Paraleller, dünya etrafında yatay olarak uzanan çizgilerdir ve ekvatoru referans alarak kuzey ve güney yönünde ölçülür. Ekvator, 0° olarak kabul edilirken, kuzey yarımküredeki paraleller 0° ile 90° arasında, güney yarımküredeki paraleller ise 0° ile 90° arasında değişir. Meridyenler ise dikey olarak uzanan ve kutupları birbirine bağlayan çizgilerdir. Greenwich Meridyeni, 0° meridyen olarak kabul edilir ve dünya üzerindeki doğu-batı yönündeki koordinatları belirler. Meridyenler, doğu ve batı yönlerinde 0° ile 180° arasında ölçülerek coğrafi konumların belirlenmesine yardımcı olur. Paraleller ve meridyenler, haritalarda ve kürelerde yer alan coğrafi referans noktalarıdır ve bu sistem, coğrafi konumların belirlenmesi, harita okuma becerilerinin geliştirilmesi ve dünya üzerindeki çeşitli yerlerin yerlerini tanımlamak için büyük önem taşır.

9. Sınıf Paraleller ve Meridyenler Ders Notu

Paralel Dairelerinin Özellikleri

• En büyük paralel dairesi Ekvator’dur.
• Paralellerin boyları kutuplara doğru gidildikçe kısalır. 90^o paralelleri nokta şeklindedir.
• 90 tane Kuzey Yarım Küre’de, 90 tane Güney Yarım Küre’de olmak üzere toplam 180 tane paralel bulunur.
• Ardışık iki paralel arası uzaklık her yerde 111 km’dir.

• Başlangıç paraleli Ekvator’dur ve 0 ile ifade edilir. Ekvator’dan itibaren kutuplara gidildikçe paralel dereceleri büyür.

X Kuzey Yarım Küre’de, Y Güney Yarım Küre’de yer alır.
Y bölgesi X’e göre Ekvator’a daha yakındır.

• Paraleller doğu-batı yönlü uzanır.
• Paralellerin 178 tanesi daire, 2 tanesi nokta şeklindedir. (90^o Kuzey ve Güney paralelleri noktadır: Kuzey Kutup Noktası ve Güney Kutup Noktası)
• Aynı paralel dairesi üzerindeki bütün noktaların Ekvator’a uzaklığı aynıdır.
• Üzerinden çok sayıda paralel geçen kuzey -güney yönlü geniş olan ülkelerde iklim çeşitliliği fazladır.
  Örnek: Şili, ABD, Rusya.

Meridyenlerin Özellikleri

• Başlangıç meridyeni İngiltere’nin başkenti Londra’daki Greenwich kasabasından geçer. Meridyen derecesi 0^o dir.
• Meridyenlerin boyları eşittir. ( Çünkü meridyenlerin tamamı bir kutuptan başlar, diğer kutupta sona erer.)
• 180 doğuda, 180 batıda olmak üzere toplam 360 tane meridyen vardır.
• Meridyenler birer derece aralıklarla çizilir. Başlangıç meridyeninden doğuya ve batıya doğru gidildikçe meridyen dereceleri büyür.

• O ortaktır. Yön belirtilmez.
• Meridyenler kuzey-güney yönlü uzanır.

• Ardışık iki meridyen arası zaman farkı her yerde 4 dakikadır.
• Ardışık iki meridyen arası mesafe Ekvator üzerinde 111 km’dir. Bu mesafe kutuplara doğru gidildikçe daralır.

• Bir meridyen yayını 180^o ye tamamlayan diğer meridyene antimeridyen nedir. Örneğin, 30^o Doğu meridyeninin anti meridyeni 150^o Batı meridyenidir.

• Aynı meridyen üzerindeki noktaların yerel saati aynıdır.

Şekilde verilen merkezlerden A, B ve C’nin yerel saatleri aynıdır. A, B ve C merkezlerinin yerel saati D merkezinin yerel saatinden ileridir.

• 180^o meridyeninden tarih değiştirme çizgisi geçer.

Paralel ve Meridyenlerin Kullanım Alanları

• Coğrafi konum belirleme
• Yerel saat belirleme
• Zaman dilimleri belirleme
• İklim, bitki örtüsü ve hayvan türlerinin dağılışlarını belirleme
• Yerleşim yerlerinin dağılışını belirleme