PARALEL
Ekvator, kutup noktalarına eşit uzaklıkta bulunan, Dünya’yı ortasından çevreleyen en geniş dairedir. Ekvator’a paralel olarak geçtiği düşünülen dairelere paralel denir.
Paralellerin Özellikleri
- 90 tane Kuzey Yarım Küre’de, 90 tane Güney Yarım Küre’de olmak üzere 180 tane paralel dairesi vardır.
- Paraleller Ekvator’dan kutuplara doğru 1’er derece aralıkla çizilir.
- Aynı paralel dairesi üzerinde Dünya’nın dönüş hızı (çizgisel hız) aynıdır. Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı Ekvator’dan kutuplara doğru azalır.
- Aynı paralel dairesi üzerinde bulunan farklı iki yere güneş ışınları aynı açıyla gelir. Ancak, Dünya’nın şeklinden dolayı güneş ışınlarının geliş açısı Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe küçülür. Buna bağlı olarak yeryüzünde sıcaklıklar Ekvator’dan kutuplara doğru azalır ve iklim kuşakları oluşur.
- Birbirini takip eden iki paralel dairesi arasındaki uzaklık birbirine eşittir ve yaklaşık 111 km‘dir.
- Paralellerin boyları Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe kısalır.
- Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin dereceleri büyür.
- Bazı paralel ve enlemlere özel isimler verilmiştir. Güneş ışınlarının en son dik geldiği yerlere dönence adı verilir. Dönencelerin sınırını 23o27ı olan eksen eğikliği belirler. Kutup daireleri ise normal bir günün yaşandığı en son yerdir.
- Ekvatorun kuzeyindeki paralellere kuzey paralelleri, güneyindekilere güney paralelleri denir.
- Her paralel aralığı bir enlem derecesidir. Enleme bağlı olarak değişen özellikler arasında güneş ışınları, gölge boyu, deniz suyu sıcaklığı, deniz suyu tuzluluğu, kalıcı kar sınırı, nüfus ve yerleşme, akarsu rejimi ve toprak çeşidi yer alır.
Ekvator’un Özellikleri
- Ekvator, başlangıç paraleli (0o)dir.
- En büyük paralel dairesi olan Ekvator’un uzunluğu 40.076 km’dir.
- Ekvator, Dünya üzerinde çizgisel hızın en fazla olduğu paralel dairesidir.
- Ekvator, kutuplara eşit uzaklıktaki noktaları birleştiren, Dünya’yı iki eşit parçaya bölen paralel dairesidir.
- Yer yuvarlağının, Ekvator’un kuzeyinde kalan bölümüne Kuzey Yarım Küre, güneyinde kalan bölümüne de Güney Yarım Küre denir.
