Paragrafın Yardımcı Düşünceleri
Bir yazı, tek başına ana düşünceden oluşamaz. Yazar, okuyucuya vermek istediği ana düşünceyi desteklemek, inandırıcı hâle getirmek zorundadır. Ana düşünceyi okuyucuya daha inandırıcı ve somut bir biçimde vermek gerekir. Okuyucu da yardımcı düşünceleri görerek ve bunlar arasında ilişki kurarak ana düşünceye ulaşır.
Metindeki yardımcı düşünceler, ana düşünceyi destekleyen, açıklayan, örnekleyen, somut hale getiren yan düşüncelerdir. Bu nedenle ana düşüncenin bir yönünü açıklayıp okuyucunun zihninde netleştirirler.
Bir yazarın, metinde “İnsanlar arası iletişimde güler yüz önemlidir” demesi ve bu ana düşünceyi ortaya atması yeterli değildir. Okuyucuyu sadece bu ana düşünceyi söyleyerek ikna etmek ve ana düşünceye ortak etmek mümkün değildir. Çünkü bu ana düşünceyle karşılaşan okuyucu şu soruları sormaya başlayacaktır:
- İletişimde güler yüz niçin önemlidir?
- Güleryüzlü olmanın iletişimle ne gibi bir ilişkisi vardır?
- Güleryüzlü olmanın iletişimde önemli olduğunun kanıtları nelerdir?
Okuyucu, metinde öne sürülen ana düşünceye inanmak ve ana düşünceyi benimsemek için bu soruları sorar. Bu nedenle, yazarın yardımcı düşünceler yoluyla bu tür sorulara cevap vermesi gerekmektedir. Eğer bu yapılmazsa ve ana düşünce yardımcı düşüncelerle desteklenmezse metinde ortaya atılan düşünceler dayanaksız kalır. Dayanaksız kalan bir ana düşüncenin okuyucu tarafından benimsenmesi zordur.
Yardımcı düşüncelerin hiçbiri ana düşünceden bağımsız değildir. Yardımcı düşünceler ana düşünceyi destekleyen, açıklayan, güçlendiren düşüncelerdir. Şimdi bir uygulama yapalım. Bize aşağıdaki cümlelerden oluşan bir metin verilmiş olsun.
Bitki örtüsünün zayıf olması buharlaşmanın da az olmasına neden olur.
Buharlaşma az olduğu zaman yağmur yağışı azalır.
Yağmurun az yağdığı bölgelerde kuraklık görülür.
Kuraklık yaşandığı zaman o bölgenin ekonomisi bundan olumsuz yönde etkilenir.
Cümleler incelendiğinde bizi “bitki örtüsü”nden ”ekonomik olumsuzluk”a götüren bir düşünce zinciri oluşturulduğu görülmektedir. Bu düşünceler zinciri takip edildiğinde şöyle bir sonuca ulaşılacaktır: Bitki örtüsü zayıf bölgelerde ekonomi de olumsuz etkilenmektedir.
Paragraflar da tıpkı bunun gibi, yardımcı düşünceler yoluyla bizi ana düşünceye ulaştırır. Önemli olan, metni okurken yardımcı düşünceler arasındaki bağlantıları iyi kurabilmektir.
Yardımcı düşünce soruları sınavlarda genellikle “çıkarılamaz”, “söylenemez”, “değinilmemiştir” gibi ifadelerle sorulmaktadır. Soruyu çözerken seçeneklerdeki düşünceleri metnin içinden tek tek bulmamız gerekir.
Not: Yardımcı düşünce sorularında metne bağlı kalmamız, parçanın dışına çıkmamamız gerekir. Çünkü bize “bu metinden / parçadan çıkarabileceğimiz” yargılar, düşünceler sorulmaktadır. Seçeneklerdeki düşünce ve yargılan metinle sınırlı tutmamız gerekir. Metnin dışında bir yorum yaparsak sorunun doğru cevabına ulaşmak zorlaşacaktır.
