PARAGRAF NEDİR?

Bir olayın veya düşüncenin, arka arkaya sıralanan cümleler yoluyla anlatıldığı metinlere “paragraf” denir. Paragraflar, cümlelerin belli bir anlam bütünlüğü içinde sıralanmasıyla oluşur. Bu yüzden paragraflarda cümleler arasında anlam birliği ve bütünlüğü bulunur.

Aşağıdaki paragrafı altı çizili sözcüklere dikkat ederek okuyunuz.

Dil bir iletişim aracıdır. Bu yüzden insanlar arasındaki iletişimin oluşabilmesi için dile ihtiyaç vardır. Bu iletişimin oluşmasında sözcükler ve cümleler kullanılır. Böylece dil oluşturan unsurlar yoluyla ortaya bir iletişim çıkar. Bu parçada cümleler arka arkaya rastgele sıralanmamıştır. Cümlelerde koyu yazılmış olan sözcükler anlam bütünlüğünü sağlamaktadır. Bu açıdan paragrafta bir bütünlük sağlanmıştır.

Paragrafın Yapısı

Her yazı bir plana göre yazılır. Bu yüzden paragrafların da bir planı vardır. Paragraflar “giriş, gelişme, sonuç” cümlelerinden oluşur.

Giriş Cümlesi: Paragrafın giriş cümlesi, kendinden önce bir cümlenin veya yargının varlığını hissettirmeyen cümledir.

• Yabancı dil öğrenebilmek için öncelikle Türkçeyi çok iyi öğrenmeliyiz.
• Çocuklukta bazı değerlerin öğrenilmesi gerekir.

Not: Kendinden önce bir cümlenin varlığını hissettiren cümleler paragrafın giriş cümlesi için uygun olmayan cümlelerdir:

• Bu nedenle eğitim insan için vazgeçilmez bir süreçtir.
• Yazarlarımız böyle sorunları sıkça işlemişlerdir.

Gelişme ve Sonuç Cümleleri:

Paragrafta işlenen konunun ya da anlatılan olayların geliştiği ve sonuçlandığı cümlelerdir. Bu tür cümleler genellikle geçiş ve bağlantı ifadeleri içerir. Bu tür cümleler örtülü anlama sahiptir.

• Ben hiçbir zaman buna inanmadım.
• Böylece istediğimiz yolculuğa çıkacağımız günü iple çekmeye başladık.
• Demek ki şairler bazen böyle konuları işleyebiliyorlar.

Örnek: Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir paragrafın giriş cümlesi olmaya uygundur?

A) Sağlığımızı korumanın en güvenli yolu budur.
B) Sonuç olarak sanatçı böyle bir konuyu işlemiştir.
C) Türkler tarihte hiçbir zaman adaletten şaşmamıştır.
D) Ben de onunla aynı endişeleri taşıyorum.

çözüm:

A seçeneğinde “sağlığımızı korumanın en güvenli yolu” daha önce anlatılmış olmalıdır ki “budur” ifadesiyle karşılanmıştır.
B seçeneğinde ”sonuç olarak” ifadesi daha önce bir şeylerin anlatıldığına işaret etmektedir.
C seçeneğinde “aynı endişeler” ifadesiyle bu endişelerin ne olduğu daha önce anlatılmıştır.
Cevap C seçeneğidir. Çünkü C seçeneğindeki cümle, kendinden önce bir yargının varlığını hissettirmemektedir.

Paragrafın Anlam Bütünlüğü

Her paragraf, anlamca birbirini tamamlayan cümlelerden oluşur. Bu yüzden paragraftaki anlatım ve konu bir bütündür. Paragrafın anlam bütünlüğü dışında kalan cümleler “anlam bütünlüğünü bozan cümle” olarak değerlendirilmelidir.

Örnek: (I) Odada çıt çıkmıyor, derin bir sessizlik içinde herkes bekliyordu. (II) Bu sessizliğin ne kadar süreceğini hiç kimse bilmiyordu. (III) Bu havada nereye gideceğimizi sorduk. (IV) Şimdilik herkes sessizliğe ayak uyduruyordu.

Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangisi paragrafın anlam bütünlüğünü bozmaktadır?

A) I.   B) II.   C) III.   D) IV.

ÇÖZÜM:

Paragraf bir bütün olarak ele alındığında “bir odadaki sessiz bekleyiş’ten bahsedilmektedir. III. cümlede ise çok farklı bir durum dile getirilmiştir. Cevap C seçeneğidir.

Örnek: İnsan her zaman sorumluluklarının bilincinde olmalıdır. (I) Sorumluluk bilinci çocuklukta kazanılması gereken bir niteliktir. (II) Sonradan edinilmesi oldukça zordur. (III) Bu yüzden de çocuklara küçük yaşlarda sorumluluk bilinci aşılanmalıdır. (IV) Okullarımızda sorumluluk bilinci oluşturmaya yönelik bazı çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalardan biri de ödev verme çalışmasıdır.

Bu paragraf ikiye bölünmek istenirse ikinci paragraf numaralı cümlelerden hangisiyle başlamalıdır?

A) I.   B) II.   C) III.   D) IV.

ÇÖZÜM:

I, II ve III. cümlelerde sorumluluk bilincinin önemi ve küçük yaşta edinilmesi gerektiği üzerinde durulmaktadır. IV. cümlede ise bu alışkanlığın kazandırılmasına yönelik çalışmalardan söz edilmektedir. Bu cümlede konuya bakış açısı değişmiştir. Bakış açısının değiştiği cümleden paragrafı ikiye bölebiliriz.

Bu sebeple Cevap D seçeneğidir.

Paragraf Oluşturma

Karışık bir biçimde verilen cümlelerden paragraf oluşturmamız istenebilir. Bu tür soruları çözerken karışık bir şekilde verilen cümlelerden anlamlı bir bütün oluşturmalıyız.

Paragraftaki olay akışı, cümleler arasındaki geçiş ve bağlantı unsurları iyi anlaşılmalıdır.

Örnek: I. O hafta boyunca birbirimizden ayrı kalmanın acısını çıkardık.
II. Yaz boyunca öğretmenlerimi ve arkadaşlarımı çok özlemiştim.
III. Yaz tatili oldukça uzun geçmişti.
IV. Okulun ilk günü arkadaşlarımla bol bol sohbet ettik.
V. Tatil nihayet sona erdi.

Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerle bir paragraf oluşturulduğunda doğru sıralama aşağıdakilerden hangisi olur?

A) III – II – V – IV – I
B) III – II – IV – I – V
C) III – IV – II – I – V
D) III – IV – I – II – V

ÇÖZÜM:

Paragraftaki olay akışı ve cümleler arasındaki anlam bağlantıları göz önüne alındığında doğru sıralamanın şu şekilde olması gerekir:

Yaz tatil oldukça uzun geçmişti Yaz boyunca öğretmenlerimi ve arkadaşlarım, çok özlemiştim. Tatil nihayet sona erdi. Okulun ilk günü arkadaşlarımla bol bol sohbet ettik. O hafta boyunca birbirimizden ayrı kalmanın acısını çıkardık. III – II – V – IV – I  Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.