Özne Eksikliği

Eksik özne, cümlede öznenin açık bir şekilde belirtilmediği veya eksik bırakıldığı durumu ifade eder. Bu durumda, cümlede kimin veya neyin eylemi gerçekleştirdiği net olarak anlaşılamaz, bu da anlam belirsizliğine veya gramer hatasına yol açabilir.

Örnekler:

1. Eksik Özne:
   • Yanlış: Gidip söyledim.
   • Açıklama: Bu cümlede “Gidip” fiiline bağlı bir özne belirtilmemiştir. “Kim” gidip söyledi, belli değil.
   • Doğru: Ben gidip söyledim.
   • Açıklama: Bu cümlede özne “Ben” olarak belirtilmiş, bu da cümlenin anlamını netleştirmiştir.
2. Eksik Özne:
   • Yanlış: Kitapları okuduktan sonra geri getirsin.
   • Açıklama: Burada “kim” kitapları okuduktan sonra geri getirecek, belli değil.
   • Doğru: O, kitapları okuduktan sonra geri getirsin.
   • Açıklama: “O” öznesi eklenerek cümle anlamlı hale getirilmiştir.

Eksik özne durumu, özellikle birden fazla öznenin bulunduğu cümlelerde karışıklık yaratabilir veya cümlede öznenin ne olduğunu anlamayı zorlaştırabilir. Bu tür hatalardan kaçınmak için, cümlede öznenin belirgin ve net bir şekilde belirtilmesi önemlidir.

Sıralı ya da bağlı cümlelerde ikinci yüklem birinci yüklemden farklı bir özne gerektiriyorsa ve bu özne kullanılmamışsa anlatım bozukluğu olur.

“Vatandaşın en büyük güvencesi basındır ve ondan çok şey beklemektedir.” cümlesinde ikinci yüklemin öznesi olmadığı için “ve” bağlacından sonra “vatandaş” öznesi getirilmelidir.

Karşılaştırmalı sıralı cümlelerden biri “hepsi” ve “herkes” olumlu sözcükleriyle başlıyorsa diğer cümle bu sözcüklerle, birinci cümle “hiçbiri” ve “kimse” ile başlıyorsa olumsuz sözcükleriyle başlıyorsa diğer cümle bu sözcüklerle başlar.

Herkes/ hepsi —– yüklem (olumlu), herkes / hepsi —– yüklem (olumlu)

Hiçbiri / kimse —– yüklem (olumsuz), hiçbiri / kimse —– yüklem (olumsuz)

“Hiçbiri toplumsal konuları işlememiş, bireysel konuları işlemiştir.” cümlesinde ikinci yüklem olumlu olduğu için birinci yüklemin olumsuz öznesi “hiçbiri” sözcüğünün ortak kullanılması uygun değildir. Virgülden sonra “hepsi” öznesi getirilmelidir.

Aşağıda verilen cümlelerde özne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır:

Doğru Kullanım

• Kimse bir yere kıpırdamasın, herkes yere yatsın.
• Ben bu aşka gönül vermem, bu aşk zulüm getirir.
• Bu sevginin hayrı yok, bu sevgi artık burada bitsin.
• Herkes bir şey yapıyor, kimse bir şey ortaya koyamıyor.
• Hiçbiri bana inanmamış, hepsi beni yalancılıkla suçlamıştı.
• Hastanın tedavisi yapıldı, hasta taburcu edildi.
• Yarış atının ayağı kırıldı, yarış atı artık yürüyemez.
• Gençlere yeterli fırsat verilirse, gençler başarılı olurlar.
• Hiçbiri sınavdan korkmuyor, hepsi hemen gelmesini istiyordu.