Kendisini bilen bir birey olma yolunda adım atmanın ilk şartı, kişinin kendisini her yönüyle tanıması ve kabul etmesiyle başlar. Üstelik her ne koşulda olursa olsun, bireyin kendi yaşam çizgisinde kendisini en iyi ve derin bir şekilde anlayabilecek bir insan varsa o da zaten kişinin kendisidir. Birey, zamanla kendisi ve hayatı hakkında vardığı gerçekleri kabul ederek kendi hayatına kendi yorumunu katar ve bu şekilde mantığını geliştirir. Böylelikle kişi, edineceği değer yargıları, oluşturacağı hayat felsefesi ve görüşleriyle olgunlaşma yolunda faydalı adımlar atar.

Öz bilinç, bireyin hayatında edindiği deneyimleri ve hayattan özümsediği İzlenimleri akıl yoluyla yapılandırdığı bir dünya, kendine özgün manevi bir evrendir. Edinilen manevi izlenimler ve bilgilerle büyüyen ve kapasitesi artan bireyin bu gizli gücü, kişiyi olgunlaştıran ve aydınlatan bir yetiye sahiptir. Dolayısıyla kişi, kendi hayatında yaşadıkları ile derin ve özgün bir kimliğe kavuşmakta ve bireyleşme yolunda hayatında gelişmeye doğru önemli adımlar atmaktadır.

Öz bilinç, bireyin bir aynasıdır. Birey aynasına baktığı zaman kendisini ehlileştiren, olgunlaştıran ve hayatta belirli bir konuma getiren manevi zincirlerinin ruhsal uyumunu, manevi anlamda bütünleşmiş bir portresini görür. Bu manevi bütünlük, bireye bir kimlik, nitelik ve olgunluk kazandırır. Dolayısıyla bireyin öz bilincini yitirmesi veya bastırması demek, bireyin kendi benliğini yadsımak veya bastırmak demektir.

Öz bilinç, bireyin kendisindeki yanlışlarını bulabilmesinde yardımcı olacak olan iç rehberdir. Bu rehber, bireyin kendi iç yüzünü aralayan ve kişinin kendisi ile arasında olan bağlantının netliğine bağlı kalarak onu doğru bir şekilde tanımlayan kendi gizli aynasıdır.

Öz bilinç, muhakeme gücü olan ve evrende kendi iradesiyle yaşamsal motivasyonunu sağlayan insanın manevi donanımları ve birikimleri ile vücut bulan bir aracıdır. Bu yüzden öz bilinç, bireyin kendini tanımasında, yargılamasında ve kendini olumlu veya olumsuz değerlendirebilmesinde belirleyici bir rol üstlenen benliğin içsel bir bildirimidir. Bu rehber, hayatın doğallığı ve hayatın özüyle temas kuran benliğin kendisidir. Öz bilinç, hayatla kurduğumuz bağı ve var olanları hatırlatır.

Öz bilinç, her kişinin içinde bulunan ve netliğini kaybetse de asla kaybolmayan ve yok olmayan bir varlıktır. Öz bilinç, özellikle bireyin ruhsal yaşantısının ve hayatla kurduğu ilişkinin dengesinin ve dinginliğinin sağlanmasında önemli bir rol oynar. Öz bilincin etkinliğini yitirmesi demek, bireyin kendi iradesinin körleşmesi demektir.

Öz bilincin bazı örnekleri şunlardır:

• Kendi düşüncelerinin ve duygularının farkında olmak. Örneğin, bir kişinin kendini mutlu, üzgün, kızgın veya korkmuş hissettiğini fark etmesi.
• Kendi davranışlarının farkında olmak. Örneğin, bir kişinin yanlış bir şey yaptığını fark etmesi ve bunu düzeltmek için çabalaması.
• Kendi fiziksel özelliklerinin farkında olmak. Örneğin, bir kişinin kendi boyunun, kilosunun veya saçının renginin farkında olması.
• Kendini bir birey olarak algılamak. Örneğin, bir kişinin kendi kişiliğinin, değerlerinin ve hedeflerinin farkında olması.