Çifthane Sistemi ve Zirai Üretim

Osmanlılar, şehirlerde esnaf loncası sistemini imparatorluğun en temel kentsel kurumu olarak görürken; aile emeğine (tahrir defterinde yetişkin erkek işçi esası üzerinden belirlenmiş) dayalı köylü çiftçi sistemini de aynı şekilde tarımsal üretimin ve kırsal toplumun temel birimi olarak görmüşlerdir.

Bir çift öküzle işlenebilecek büyüklükte çiftlik olarak tanımlanan belirli bir toprak birimine tasarruf eden evli bir köylüden (hane) oluşmuştur.

Klasik Çağ’da, tahrir defterleri ile Osmanlılarda, köylü aile ve toprak birimlerinin (çifthaneler) sayım ve yazımı önemsenmiştir. Bu tutum imparatorluk bürokrasisinin vazgeçilmez düzenleme ve kontrol aracı olmuştur. İlke olarak tahrir defterleri, çifthane birimlerinin veya temsil eden vergi mükellefi bütün yetişkin erkek köylülerin sayım ve yazımından ibarettir.

Çifthane birimi başlıca üç unsurdan oluşur.

I. Emek kaynağı olarak hane halkı
II. Koşum gücü olarak bir çift öküz
III. Bir çift öküzle işlenebilecek tarla

Osmanlı Sultanlarının Balkanlar ve Anadolu’daki bütün tarım arazisini Miri Arazi yani devlet mülkiyeti olarak görmesi esas alarak devletin çifthane birimlerinin bütünlüğünü koruma amacına yöneliktir. Köylü ise bu uygulamada “daimi bir kiracı” konumundadır. Çiftlik birimlerinin bütünlüğün esası benimseyen Osmanlılar, “Daimi kiracı” konumundaki köylünün kullandığı topraklar üzerinde sipahilerin araziyi işgaline ve ekip biçmelerini yasaklamıştır.

Tam çifthaneler (normal olarak bir çiftlik birimine tasarruf eden / bir çift öküzü olan aileler) “olgun” aileler olmasına karşılık; yarım çifthaneler (bütün bir çiftlik biriminden daha az toprağa sahip / belki tek bir öküzü olan aileler) büyük olasılıkla “genç” aileleri kapsanmıştır.

Osmanlı vergi sisteminde olarak bilinen bir köylü aile vergisinden belirlenmiştir.

Çift resmi etrafında örülen mali sistem köylüleri;

I. çift resmini ödeyebilicek olanlar,
II. yarımçift resmini ödeyebilEcek olanlar,
III. evli köylü olup bennak vergisini (resmini) ödeyebilecek olanlar,
IV. yoksul veya bekar köylü olup mücerred, caba ya da kara vergisini (resmini) ödeyebilecek olanlar

olarak şekillendirilmiştir.