OSMANLI DEVLETİ’NDE EKONOMİDE YENİLEŞME

Dış Borçlar Sorunu

Osmanlı Devleti ilk dış borcunu Kırım Savaşı sırasında 1854’te almıştır. Borç faizlerinin yüksekliği ve artan giderler borç stokunu hızla artırmış ve Osmanlı maliyesi hızla çökmüştür.

Osmanlı Devleti’nin dış borçlarını ödeyemeyecek derecede maliyenin iflasını kabul eden kararnamedir.

Düyün-ı Umumiye İdaresinin Kuruluşu (1881)

Osmanlı maliyesinin iflasının açıklanması sonrasında biri Türk  olmak üzere alacaklı yabancı kuruluşlar tarafından kurulan bir tür haciz bankasıdır. Bu kurum Osmanlı Devleti’nin bazı vergilerine el koyup alacaklı kuruluşlara dağıtmıştır. Bu durum Osmanlı ekonomisinin dışa bağımlı hâle geldiğini kanıtlar.

Osmanlı Devletinde Ekonomi Alanında Yapılan Yenilikler

• Vergilendirmede adalet esası göz önüne alınmış ve bazı vergiler kaldırılmıştır. Yerli malların kullanılması teşvik edilmiştir. Osmanlı parasının dışarıya çıkışını önlemek için yabancı kumaştan elbise yapılması yasaklanmıştır.

Yeni kurulan ordunun elbise ve ayakkabı ihtiyacının karşılanması için Bakırköy’de bez, Eyüp’te iplik, İzmit’te çuha ve Beykoz’da deri fabrikaları kurulmuştur.

• Osmanlı tüccarlarının yabancı tüccarlarla rekabet edebilmesi için gümrük vergilerinde kolaylık sağlanmıştır.

Islahı Sanayi Komisyonu (1863)

Önemini kaybeden lonca ve gedik sisteminin sona ermesiyle, ticaret ve sanayi odalarının kuruluşu arasındaki geçiş sürecinde, yerli sanayii korumaya ve geliştirmeye yönelik işlevi olan bir kurumdur.

Islahı Sanayi Komisyonu’nun Amacı

Küçük atölyeleri birleşmeye teşvik ederek Avrupalı tüccarlarla rekabet edecek bir üretim ortamı oluşturmaktır.

İttihat Terakki Yönetim Milli Ekonomi Politikası

İttihat ve Terakki yönetimi siyasal milliyetçiliği yanında ekonomik milliyetçilik fikrini de geliştirmiştir.

İttihat Terakki’nin temel politikaları,

• Yeni bir ulusal burjuvazi oluşturulmaya çalışılmıştır. Bunun için, çeşitli kentlerdeki yiyecek temini, çeşitli askeri malzeme satın alma gibi konularda bir takım yerli ailelere ayrıcalıklar verildi.
• Yabancı şirketlere Osmanlı yasalarına bağlılık şartı getirilmiştir.
• Türk personel kullanımı şartı istenmiştir.
• Türkçe kayıt tutma ve Türkçe tabela kullanma zorunluluğu getirilmiştir.

İttihat ve Terakki Partisi’nin yabancı işletmelere Türkçe tabela ve kayıt tutma zorunluluğunu getirmesi Türkçülük ideolojisinin takip edildiğini kanıtlar.

• Çeşitli sanayi okullarının açılması hızlandırılmıştır.
• Ziraat aletlerini kullanımı yaygınlaştırılmaya çalışılmıştır.
• Bu dönemin en önemli olaylarından birisi de kooperatiflerin ve yerli finans sektörünün desteklenmesi olmuştur.

İttihat Terakki’nin milli ekonomiyi oluşturma amacının önündeki en büyük engellerden birisi de Osmanlı Devleti’nin yüz altmış milyon lirayı bulan dış borcu idi. Bu para Avrupa emperyalizmi için vazgeçilebilecek bir para değildi.

Teşvik Kanunu (1914)

Fabrika kurmak isteyenlere arsa vermek ve onları vergiden muaf tutmak için yürürlüğe konuldu ama aynı yıl 1. Dünya Savaşı’nın çıkması nedeniyle başarısız olmuştur.