İSTİMALET POLİTİKASI

Osmanlıların uyguladığı hoşgörülü ve uzlaştırıcı fetih siyaseti için kullanılan bir tabirdir. Osmanlı kroniklerinde “halkı ve özellikle gayrimüslim tebaayı gözetme, onlara karşı hoşgörülü davranma manasında kullanılmıştır. Fethedilen yerlerin halkına iyi davranma, onları himaye etme, dış düşmanlara karşı can ve mal güvenliğini sağlama, dinî konularda özgürlük verme, vergi hususunda kolaylık gösterme Osmanlı istimâletinin başlıca unsurlarıdır.

İstimâlet siyaseti Osmanlı fetihlerini kolaylaştıran önemli bir ilke olarak benimsenmiştir. Osmanlı Beyliği’nin Selçuklulardan devraldığı bu siyaset Bizans tekfurlarıyla iyi geçinme, yerli halkın kalbini kazanma şeklinde daha kuruluş yıllarında uygulanmıştır.

Osmanlı istimâlet siyasetinin asıl dikkat çekici neticeleri Balkan fetihlerinde ortaya çıkmıştır. Edirne’nin alınmasından sonra gelişen Balkan fetihlerinin sadece kılıçla değil yerli Hristiyan halkın himayesi, haklarının iadesi, kendilerine dinî serbestiyet verilmesi, vergi muafiyeti tanınması gibi ısındırıcı bir politika sonucunda gerçekleştiği bilinmektedir.

Osmanlıların asırlarca Balkanlar’da ve Orta Avrupa’da tutunabilme sebeplerinden biri de bu uygulamadır. Özellikle eski feodal rejimin baskısından ve ağır yüklerinden kurtulan Balkan köylüleri, Osmanlıları kurtarıcı gibi görmüşlerdir. Balkanlar’da İslâmiyet’in yayılmasında da bu siyasetin önemli bir rolü olmuştur. Ayrıca öteden beri Hristiyan gençlerin Osmanlı ordusunda görev alması, gayrimüslim tebaanın Osmanlı idaresine katılmasına ve onun bir parçası olmasına yol açmıştır.