İç İsyanlar:
a) İstanbul (Merkez) İsyanları :
İstanbul’da Yeniçeriler ve Sipahiler tarafından çıkarılan isyanlardır.
Nedenleri:
- Taht değişikliklerinde cülus bahşişlerinin geç ödenmesi
- Kapıkulu ocaklarına usule aykırı asker alınması
- Kadınların yönetime karışması
- Ulema sınıfının bozulması
XVII. yüzyılda İstanbul’da çıkan isyanların en önemlileri, II. Osman, IV. Murat ve IV. Mehmet dönemlerinde görülmüştür. Bu dönemdeki isyanların en korkuncu Genç Osman’ın öldürülmesiyle sonuçlanan isyandır. II. Osman bir takım yenilikler yapmak amacındadır. Yapacağı yenilikler arasında, Hotin Seferi’nde disiplinsiz ve sorumsuz hareketlerini gördüğü Yeniçeri Ocağını kaldırma düşüncesi de vardı. Ancak bu fikrin Yeniçeriler tarafından öğrenilmesi II. Osman’ın hayatına neden olmuştur. Böylece bir isyan sonucu öldürülen ilk padişah II. Osman olmuştur. Bu olay Yeniçerilerin devlet içindeki gücünü artırmıştır.
b) Anadolu (Celali) isyanları :
Bu isyanların temeli Yavuz Sultan Selim dönemine kadar gider.
Yavuz döneminde Yozgatlı (Bozok) Celal adında bir eşkıya isyan etmiştir.
Bundan dolayı Duraklama dönemindeki bu tür isyanlara Celali İsyanları denilmiştir.
Celali isyanlarının temel nedeni ekonomiktir.
XVII. yüzyıla girildiğinde ekonomik durumun bozulmasından dolayı devlet gelirlerinde de azalma başlamıştır. Bu durum miri topraklarının şer’i ve örfi vergilerinin mültezimler aracılığı ile hazineye aktarılması uygulamasını başlatmış, böylece İltizam Sistemi yaygınlaşmıştır. Bunun sonucunda Sipahilerin elindeki dirlikler hazineye geçmeye başlamıştır.
Diğer yandan vergilerin artırılması köylünün toprağını bırakmasına neden olmuştur.
Celali isyanlarının çıkmasını ve yaygınlaşmasını o dönemdeki İran ve Avusturya savaşları kolaylaştırmıştır. Celali isyanlarının başlıcaları; Karayazıcı, Deli Hasan, Tavil Ahmet, Canbolatoğlu ve Kalenderoğlu’dur.
Celali isyanlarının dini yönü olmayıp, belli bir düşünceyi de temsil etmemektedir. Bu isyanlar nedeniyle Anadolu’nun önemli bölgeleri yakılıp yıkılmış, dirlik ve düzen bozulmuş, üretim azalmış ve ekonomik hayat standardı düşmüştür.
Sonuçları :
Tımar sistemi bozuldu.
Tarımsal üretim azaldı, ürün fiyatları yükseldi.
Kırsal bölgelerde güvenlik kalmadı.
Köyden kente göç hızlandı.
c) Eyalet İsyanları :
Bazen eyaletlerin başındaki yöneticiler, bazen de yöneticilerin baskısından dolayı halk isyan etmiştir. Bu isyanların temel karekteristik özelliği ekonomiktir.
