Bu konu ile Osmanlı Devleti’nin fetih siyasetini örnekler üzerinden analiz edeceğiz.

Kavramlarımız

• Fetih: Bir kenti ya da ülkeyi savaşarak ele geçirmektir. Fetheden kişilere ise “Fatih” denir.
• Gaza: Müslümanlığı yaymak ve korumak adına yapılan savaşlardır.
• Cihat: Allah yolunda yapılan her türlü faaliyete denir.
• İmparatorluk: Geniş coğrafyaya yayılmış, çeşitli milletleri çatısı altında toplayan devlet biçimidir.
• Not : Fetihler Gaza anlayışıyla yapılır. İşgal ise zorla elde etmektir. Onun için Fetih ve İşgal kavramını karıştırmamalıyız.

Devletten İmparatorluğa Uzanan Yolculuk

Osmanlı Devleti kuruluşunu tamamladıktan sonra tüm dünyaya hakim olabilmek adına fetihlere başlamıştır. Bundan önceki ve sonraki fetihlerin yapılmasında; İslam dinini yaymak ve korumak gaza ve cihat anlayışı bunun yanında Türkler’in cihan hâkimiyeti anlayışı (Dünya Hâkimiyeti) etkili olmuştur.

Bu iki anlayış doğrultusunda birçok yer fethedilir. İstimalet politikası sayesinde de fethedilen yerlerde bulunan halkın dinine, örf adetlerine, yaşamlarına vb. hiçbir şekilde saygısızlık edilmemiştir.

Osmanlı fethettikleri yerlerdeki gayrimüslim köylerinin yaşayışına ve düzenine hiçbir şekilde karışmamıştır. Bu sayede alınan topraklar üzerinde uzun yıllar hakimiyet sağlanmıştır.

Tüm bunların sonucunda Osmanlı topraklarında yaşayan herkes “Osmanlı” sayılmıştır.

Bilgi: İstimalet politikası ile Müslüman ve Gayrimüslimler uzun yıllar kardeşçe bir arada yaşamışlardır.

Fatih Sultan Mehmet

II. Mehmet Yükselme Döneminin ilk Padişahıdır. İstanbul’un fethi ile Osmanlı’da Yükselme Devri başlamıştır. İstanbul, Doğu Roma yani Bizans’ın başkentiydi. Osmanlı toprakları arasında sıkışmış kalmış bir devlet durumundaydı.

Fatih Sultan Mehmet’i yetiştiren birçok lalası (şehzade eğitmeni) vardı. Bunlardan Akşemseddin en bilinenidir. İstanbul’un manevi fatihi olarak da bilinir. Saçının ve sakalının beyaz olması ve beyaz giysiler giymesinden dolayı Akşeyh veya Akşemseddin ismiyle anılır.

Fetih 1453 (İstanbul’un Fethi) Nedenleri

• Bizans’ın Osmanlı’nın toprak bütünlüğü bozması
• Bizans’ın Türk Beyliklerini Osmanlı’ya karşı kışkırtması
• İstanbul’un önemli ticaret yolları üzerinde olması
• Bizans’ın fetihler önündeki engel olması ve Avrupa devletlerini Osmanlı’ya karşı kışkırtması
• Peygamberimizin İstanbul’u fethedecek komutana övgüsü gibi nedenler İstanbul’un fethedilmesini gerekli kılmıştır.

Osmanlı’nın Fetih Hazırlıkları

• Bizans’a Karadeniz üzerinden yapılan yardımı kesmek için Rumeli Hisarı yapıldı.
• 400 parçalık donanma hazırlandı.
• Bizans surlarını yıkmak için Şahi adında büyük toplar döküldü.
• Bizans’ın elindeki kaleler alındı.

Bizans’ın Hazırlıkları

• Avrupa devletlerinden yardım istedi.
• Kale surları güçlendirildi.
• Haliç zincirlerle kapatıldı.
• Grejuva ( Sönmeyen Rum Ateşi) adında suda bile yanabilen ateş tasarlandı.

II. Mehmet hazırlıklarını yaptıktan sonra Bizans’tan teslim olmasını istemiş teklifi kabul edilmeyince kuşatmayı başlatmıştır. Haliç zincirli olduğu için 72 parçalık donanmayı karadan yürüterek 29 Mayıs 1453’te İstanbul’u fethetmiştir.

İstanbul’un Fethi’nin Türk Dünyası Açısından Sonuçları

• Osmanlı İmparatorluk hâlini alarak Yükselme Dönemi’ne girdi.
• II. Mehmet Fatih ünvanını aldı.
• Osmanlı’nın toprak bütünlüğü sağlanarak İstanbul Osmanlı’nın yıkılıncaya kadar başkenti oldu.
• İpek Yolu’nun denetimi Osmanlı’nın eline geçti.

İstanbul’un Fethi’nin Dünya Tarihi Açısından Sonuçları

• Orta Çağ kapandı, Yeni Çağ başladı.
• Bizans Devleti ortadan kalktı.
• İpek Yolu’nun denetimi Osmanlı’ya geçtiği için Avrupalılar başka ticaret yolları aramaya başlayarak Coğrafi Keşifleri başlattı.
• Fetihten sonra İtalya’ya giden bilginler Rönesans’ın gelişmesinde etkili oldu.

Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u aldıktan sonra devletin yönetimi için Topkapı Sarayı’nı yaptırmıştır. İstanbul’u medreseler, çarşılar vb. mimari eserlerle donatarak hem kültürel hem de ticari yönden geliştirmiştir.

Fatih Sultan Mehmet, ülke topraklarını geniş bir alana yaymak için fetihler düzenlemiş, İtalya’ya kadar ilerlemiş fakat ömrü yetmediği için İtalya seferi yarım kalmıştır.

Fatih Sultan Mehmet’ten sonra ülke toprakları daha da genişlemiştir. Bu genişlemeyi sağlayan belli başlı padişahları görelim.

Yavuz Sultan Selim

Babası II. Bayezıt’ı tahttan indirerek Osmanlı tahtına oturmuştur, fetihlerini genelde Doğu yönünde yapmıştır. Bunun sonucunda Mısır’ı fethederek kutsa emanetleri Topkapı Sarayı‘na getirmiştir.

Baharat Yolu‘nun hâkimiyeti bu dönemde tamamen Osmanlı’nın eline geçti.

Halifelik makamı da Osmanlı Devleti’ne geçtiği için Osmanlı, İslam dünyasının lideri oldu.

Kanuni Sultan Süleyman

Kanuni, Batı’da Belgrad ve Macaristan& alarak Batı sınırını Viyana’ya kadar, Doğu’da ise Tebriz ve Bağdat‘ı alarak İran’a kadar sınırlarını genişletti. Son seferi Avusturya üzerine olan Kanuni Zigetvar Kuşatması sırasında vefat etti ve yerine oğlu II. Selim (Sarı) geçerek yarım kalan seferini tamamladı. Denizler üzerinde gerçekleşen önemli gelişmelerin neler olduğunu inceleyelim.

Osmanlı Devleti sadece kararlar üzerinde değil denizler üzerinde de hâkimiyet kurmuştur.

Yelkenler Fora

Orhan Bey Dönemi’nde denizci bir beylik olan Karesioğulları‘nın alınmasıyla donanmanın temelleri atıldı.

Yıldırım zamanında, Gelibolu‘da tersane yapılarak donanma gücü artırıldı.

Fatih zamanında, Amasra ve Sinop alınarak Trabzon’un Fethi tamamlandı. Daha sonra Kırım fethedilerek Karadeniz Türk Gölü haline getirildi. Ege Adaları (Bozcada, Midilli vb.) alındı.

Yavuz Sultan Selim zamanında, Mısır fethedilerek Doğu Akdeniz alındı.

Kanuni Sultan Süleyman zamanında, donanmada birçok değerli komutan yer almıştır. (Barbaros Hayrettin Paşa, Turgut Reis, Piri Reis, Seyd-i Ali Reis)

Rodos, Trablusgarp, Sakız Adası ele geçirdi.

Preveze Deniz Savaşı ile Akdeniz Türk gölü haline geldi, Akdeniz’de Osmanlı egemenliği başladı.

II. Selim zamanında Kıbrıs alındı. Böylece Doğu Akdeniz’in güvenliği tamamen sağlandı. Osmanlı hem denizlerde hem de karada geniş bir alana yayıldı.