Osmanlı Devleti’nde Üretim Yapısı

İhtiyaç duyulan her türlü malın karşılanması için Osmanlı Devleti, tarımsal ve sınai üretime önem vermiştir.

Tarımsal üretim tımar sistemi çerçevesinde, sınai üretim de loncalarca gerçekleştirilmiştir.

Üretim Faaliyetleri

Zirai Üretim

Zirai faaliyetler tımar sistemi çerçevesinde sürdürülmüştür. Hububat üretimi önemsenmiş ve şehirlerin çevresinde bağcılık, bahçecilik ve sebzecilik yapılmıştır. Sulama sistemleri önemsenmiş ve kendi imkanlarıyla sulama sağlayan çiftçiler veya bahçeciler yarı öşür (%5) vergi ödemişlerdir.

Sınai Üretim

Osmanlı Devleti’nde sanayi, küçük işletmelerden oluşan ve “lonca” adı verilen esnaf teşkilatının elindedir. Her loncada aynı mesleğe mensup insanlar bir araya gelmiş ve loncalar kendi içlerinden reislerini seçmişlerdir. Loncalar, üretilen malın miktarı, kalitesi ve fiyatının belirlenmesinde söz sahibidir.

• Üretim ve tüketim arasındaki dengeyi gözeten Osmanlı Devleti’nde, ihtiyaç duyulan malların ithalatına izin verilirken; yurt içi ihtiyaçları karşılayan malların fazlasının ihracatına da engel olunmamıştır.
• Osmanlı Devleti’nde ihtiyaç malları ve hammaddeler şehirlerdeki “Kapan” adı verilen toptancı haline getirilmiş;
• “Kapan Emini” denilen görevlilerce eşit olarak satıcılara ya da imalatçılara dağıtılmıştır.
• Böylece bir malın üretim safhasından satış noktalarına kadar tek elden dağıtımı sağlanmış, aracısız olarak tüketiciye ulaştırılarak fiyat artışları engellenmiştir.
• Ayrıca, bölgedeki arz — talep dengesine göre fazla gelen ürünler ihtiyacı olan diğer eyalet ve sancaklara gönderilmiştir.
• Ziraat, madencilik, sanayi, ticaret ve esnaflıkta kaynakların bölüşümü ve kullanımında “eşitlikçi” bir anlayışı önemseyen Osmanlı Devleti, bütün bu sektörlerde büyük farklılaşmaların oluşmamasına ve mümkün olduğu kadar eşitliğe yakın dağılıma önem vermiştir.

Bursa Belediye Kanunu’ndan(1502)
İktidar sahibi padişahtan gelen emirde:

• Bursa’da olan iş adamları ve bilirkişilerin hazır bulundurulup her alanda alınan, satılan ve işlenen şeylerin tümüne konulmuş ve uzun zamandan beri geçerli narhlar tespit edilerek ayrıntılı bir defter hazırlanması, narhlarda değişiklik yapılan hususların zaman geçirilmeden deftere yazılıp gönderilmesi istenmekte…
• … Narhların durumu soruldukça bütün narhların beş altı yıldan beri tamamen değiştiği, bozulduğu ve narhla katiyen amel edilmediği tespit edilmiştir.
• Mutfak tuzu bol olduğu vakitlerde dört okkası bir akçaya olup azaldığında üç okkası ve kışın iki okkası bir akçaya olacak.
• Çilingirlerle ilgili araştırma yapıldığında eski narhı uyguladıkları görüldüğünden olduğu gibi bırakıldı..