XIX. Yüzyıla Kadar Dünyada ve Osmanlı Devleti’nde Askerlik
- İlk Çağ’dan itibaren dünyada askerlik, mesleği askerlik olan kişilerin dışında, ya belirli bir süre için zorunlu askerlik hizmetine alınan yetişkin kişilerden ya da gönüllülerden oluşurdu.
- Eski Mezopotamya toplulukları ve Anadolu’da devlet kurmuş uluslar, Mısır, Eski Yunan, Roma ve Persler düzenli ve örgütlü askerliği uygulamış İlk Çağ ulusları arasında yer almıştır.
- İslam Öncesi Türklerde savaş zamanı savaşacak durumdaki herkes orduya katılırdı.
- Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyıla kadar ordunun büyük bölümü 1826’da Yeniçeri Ocağı kaldırılıncaya kadar tımarlı sipahiler ve yeniçerilerden oluşuyordu. Yeniçeriler düzenli ordunun sürekli askerleriydi. Tımarlı sipahiler ise yalnızca savaş zamanlarında orduya katılırlardı. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra bir süre süresiz askerlik uygulandı.
- Gayrimüslimler askerlik yapmadıkları için “Cizye” vergisi ödemişlerdir.
Yurttaş Askerliğinin Doğuşu ve Gelişmesi
Yurttaş Askerliği Nedir?
Devlet için belirli bir süre bedelsiz veya sembolik bir ücret karşılığında askerlik görevini yerine getirmektir.
Yurttaş Askerliği Nasıl Doğdu?
Napolyon Savaşları (1792 – 1815) sırasında Fransa’da, bütün sağlıklı erkekler askere alınmıştır. Aynı savaşlar sürecinde Prusya, erkekleri askerlik eğitimi için bir süre askere çağırmaya başladı. Böylece modern anlamda yurttaş askerliği kavramı dünyada kabul görmeye başlamıştır.
Yurttaş Askerliğinin Doğmasının Temel Nedeni Nedir?
Gelişen silah teknolojilerine bağlı olarak bir yandan profesyonel asker ihtiyacının azalması (Sadece teknik ağır silahlarda uzmana ihtiyaç duyulmuş piyade savaşçılar için ayrı bir profesyonellik ihtiyacı duyulmamıştır.) savaşlarda artan askeri kayıplar nedeniyle cephedeki asker ihtiyacını hızla karşılama amacı yurttaş askerliğin doğmasına neden olmuştur.
Osmanlı Devleti’nde Batı Tipi Ordu Çabaları
Nizam-ı Cedit (1792)
Osmanlı Devleti’ndeki ilk batı örneğinde kurulan ordu olsa da Kabakçı Mustafa İsyanı ile varlığına son verilmiştir.
Sekban-ı Cedit (1808)
II. Mahmut tarafından Nizamı Cedit’in yerine kurulsa da Yeniçerilerin tepkisi ile kaldırılmıştır.
Eşkinci Ocağı (1826)
II. Mahmut tarafından Sekban-ı Cedit’in yerine kurulmuştur.
Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılması – Vaka-i Hayriye (1826)
Yeniçerilerin batı tipi ordu olan Sekban-ı Cedit’e tepki göstermesi sonucu halk ve Sekban-ı Cedit birleşerek Yeniçeri ordusuna son vermiştir.
Asakir-i Mansure- i Muhammediye (1829)
Yeniçeri Ocağı’nın yerine kurulan yeni ve batılı ordudur.
Osmanlı Devleti’nde Yurttaş Askerliğinin Doğması ve Gelişmesi
Tanzimat Fermanı (1839)
Askerlik her erkek için vatan hizmeti olarak kabul edilmiş ve böylece Osmanlı Devleti’nde de yurttaş askerliğine ilk adım atılmıştır.
1843’te kura usulü kabul edildi. Buna göre askere alınan kişiler, beş yıl zorunlu askerlik yapıyordu. Sonraki yedi yıl için yedeğe ayrılıyor ve bu süre içinde yılda bir ay askerlik eğitimi görüyorlardı.
Islahat Fermanı (1856)
Müslüman olmayanların tepkisi sonucu Müslüman olmayanlar bedel ödeme suretiyle askerlikten muaf tutulmuştur.
1869’da zorunlu askerlik süresi altı yıl, yedek askerlik süresi de 14 yıl olarak belirlendi.
1916’da Osmanlı uyruğundaki herkesin askere alınması zorunluluğu getirildi. 45 yaşına kadar herkes yedek asker sayıldı.
Silah Teknolojisinin Savaşa Yansımaları
Askeri kayıplar arttı.
Savaşların yıkıcı etkisi arttı.
Savaşta insan sayısından öte teknoloji önemsenmeye başlandı.
Modern Savaş Teknolojisinin Osmanlı Devleti’ne Etkileri
Osmanlı Devleti Sanayi Devrimi’ni gerçekleştiremediği gibi bilim ve teknoloji açısından da geri kalmıştı. Bu nedenle silah ihtiyacını daha çok ithalat yoluyla karşılamaya yönelmiştir.
İşe Yaradı mı?
Osmanlı Devleti’nin teknolojik silah ihtiyacını karşılamak için doğrudan ithalata yönelmesi bir yandan ağır bir ekonomik fatura çıkarırken diğer yandan bu silahları kullanacak uzmanların olmaması veya bu silahları savaş alanında savaş stratejilerine dâhil edecek subayların yetiştirilememesi istenen sonuçların alınmasını engellemiştir.
