Osmanlı Devleti’nde Modern Eğitim Kurumları

XIX. yüzyıl başlarından itibaren Osmanlı Devleti Avrupa’daki gelişmeleri yakından takip etmeye başlamış ve Avrupa devletleriyle girilen siyasi ve askeri rekabet çerçevesinde Osmanlı Devleti’nde yeni kurumlar açılmaya başlamıştır.

Hendesehane

• I. Mahmut zamanında Kont dö Boneval Osmanlı ülkesine davet edilmiş ve Müslüman olarak Ahmet adını almıştır. Humbaracı Ahmet Paşa olarak bilinen Kont dö Boneval çağdaş askerlik bilgisine sahip subay ihtiyacı için Üsküdar’da askeri bir okul olan hendesehaneyi kurmuştur.
• Hendesehane yeniçerilerin tepkisi ve ödenek sıkıntısı sebebiyle 1750’de kapatılmıştır.

Mühendishane-i Bahr-i Hümayün

• Kaptan-ı Derya Hasan Paşa’nın önerisiyle 1773’te Heybeliada da kurulmuştur.
• Okulun ilk hocaları Hasan Paşa ve Baron dö Tott’tur. Okulun programında yabancı dil, pozitif bilimler ve uygulamalı dersler yer alması yerli ve yabancı bir çok eserin yer aldığı kütüphaneye sahip olması bu okulu modern eğitim – öğretim anlayışı içerisinde ön plana çıkarmıştır. Günümüzde Deniz Harp Okulu adıyla varlığını korumaktadır.

Mühendishane-i Berr-i Hümayün

• Avrupa’daki gelişmeleri yakından takip edilen III. Selim tarafından 1795’te Eyüp’te kurulmuştur. Kara mühendishanesi olarak bilinen okul humbara, istikham ve mühendislik olmak üzere üç bölümden oluşur. 1914’e kadar eğitim vermeye devam etmiştir.

Mekteb-i Harbiye

• 1834 yılında İstanbul Maçka’da kurulan Mekteb-i Harbiye modern, askeri ve teknolojik bilgiye sahip subay yetiştirmek amacıyla açılmıştır. 1936 yılında Ankara’ya taşınan Mekteb-i Harbiye, günümüzde Milli Savunma Üniversitesine bağlı olarak eğitim ve öğretime devam etmektedir.

Mekteb-i Tıbbiye

• 1827 yılında modern bir tıp okulu olarak İstanbul’da kurulan Mekteb-i Tıbbiye Osmanlı ordusundaki sağlık ihtiyaçlarının giderilmesi amacıyla açılmıştır. Öğretim dili Fransızca olan okulda anatomi dersleri modeller ve resimlerle yapılmıştır.

NOT: Hendesehane, Mühendishane-i Bahr—i Hümayün, Mühendishane-i Berr-i Hümayün, Mekteb-i Harbiye, Mekteb-i Tıbbiye bunların hepsi
Batı tarzı askeri eğitim veren okullardır.

Mekteb-İ Mülkiye

• Osmanlı Devleti’nin ilk sivil yüksek okulu olan 1859’da İstanbul’da açılmıştır. Programında tarih, coğrafya, iktisat, siyaset, muhasebe ve devletler hukuku gibi dersler yer almıştır.
• I. Dünya Savaşı yıllarında kapanan okul 1936’da Ankara’ya taşınmış ve günümüzde Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. .

UYARI: 1869 yılında yayımlanan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile mesleki eğitim önem kazanmıştır. Modernleşme amacıyla Sanat Mektepleri, Kondüktör Mektebi, Aşı Memurları Mektebi, Telgraf Memurları Mektebi, Rüsumet Memurları Mektebi, Dişçi Mektebi, Demiryolu Memurları Mektebi ve çırak mektepleri gibi meslek okulları açılmıştır.

II. Mahmut, 1824 yılında yayınladığı bir fermanla İstanbul’da ilköğretimi zorunlu hâle getirmiştir. Eğitimde önemli bir yenilik olarak kabul edilen bu gelişmeyle II. Mahmut Dönemi’nden itibaren zorunlu örgün eğitim başlamıştır.