OSMANLI DEVLET YÖNETİMİNE AİT TEMEL OZELLIKLER

Osmanlı devlet yönetimine ait temel özelliklerin oluşmasında,

• Eski Türk devlet gelenekleri,
• İslam devlet anlayışı,
• Fethedilen yerlerdeki daha önceki uygulamalar etkili olmuştur.

SALTANATLIK

— Hükümdarların belli bir aileye (hanedan ailesine) ait olduğu yönetim şekline saltanatlık denir.

— Osmanlı Devleti’nde hükümdarlık yetkisi, Osmanoğulları ailesine ait olup, bu düşünce Osmanlı Devleti’nin siyasi varlığını yitirdiği ana kadar devam etmiştir.

♦ Osmanlı Devleti’nin siyasi varlığı 1 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılmasıyla sona ermiştir.

♦ Memlük Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti dışında tüm Türk devletlerinde saltanat anlayışı vardır.

— Saltanatlık anlayışı, taht kavgalarına yol açmıştır.

İMPARATORLUK

— Geniş sınırlara sahip, çok uluslu devletlere imparatorluk denir.

— Osmanlı Devleti, Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılan fetihlerle imparatorluk niteliği kazanmıştır.

— Osmanlı Devleti, bu çok uluslu yapıyı adaletli yönetim ve hoşgörü politikasıyla uzun yıllar bir arada tutmayı başarmıştır.

— 1789 Fransız Devrimi’nden sonra yaygınlaşan milliyetçilik düşüncesi, Osmanlı Devleti’nin çok uluslu (imparatorluk) yapısının bozulmasına yol açmıştır.

SOSYAL DEVLET

— Halkın temel ihtiyaçlarını karşılamayı görev sayan, toplumdaki alt gelir gruplarına yönelik çalışmalarda bulunan devletlere “sosyal devlet” denir.

♦ Türk tarihinde, tüm Türk devletleri sosyal devlettir.

— Osmanlı Devleti de dahil olmak üzere Türk-İslam devletlerinde halkın temel ihtiyaçları vakıflar tarafından karşılanmıştır.

MONARŞİK DEVLET

— Ülkenin tek kişi tarafından yönetilme şekline monarşi denir.
Mutlak Monarşi = Mutlakiyet

♦ Türkiye Cumhuriyeti dışındaki tüm Türk devletlerinde bu yönetim şekli uygulanmıştır.

— Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılda yaptığı siyasi ve hukuki düzenlemelerle (Sened-i İttifak, Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı, Kanun-i Esasi) monarşik devlet yapısında değişikliğe gitmiştir.

— 1876’da Kanun-i Esasi’nin yürürlüğe girmesiyle mutlak monarşiden, meşruti monarşiye geçmiş, böylelikle padişahın yanında halk da yönetimde söz sahibi olmuştur.

TEOKRATİK DEVLET

— Ülke yönetiminde dini esasların egemen olduğu yönetim şekline teokratik devlet denir.

— Osmanlı devlet yönetiminde ve hukuk anlayışında şer’i (dini) kurallar etkili olmuş, bu kuralların uygulanıp uygulanmadığı Şeyhülislam (müftü) tarafından denetlenmiştir.

— Yavuz Sultan Selim döneminde, halifelik makamının Osmanlı Devleti’ne geçmesi, devletin teokratik niteliğini daha da güçlendirmiştir.

♦ Osmanlı Devleti de dahil olmak üzere tüm Türk-İslam devletlerinde teokratik devlet anlayışı vardır.

MERKEZİYETÇİ DEVLET

— Egemenliğin tek merkezde toplandığı ve ülkenin tek merkezden yönetildiği devletlere “merkeziyetçi devlet” denir.

— Osmanlı Devleti’nde egemenlik hakkı padişaha ait olup, padişah ülkeyi merkezden atadığı, kendine bağlı yöneticiler aracılığıyla yönetmiştir.

— Osmanlı Devleti’nin;

• Padişah dışındaki diğer hanedan üyelerinin yönetimindeki etkinliğine son vermesi
• Güçlü aileleri yönetimden uzaklaştırarak yerlerine kapıkullarını (devşirmeleri) yerleştirmesi
• Başkentte çıkartılan kanunların ülkenin her yerinde, başkentten atanan yöneticiler tarafından uygulanması merkeziyetçi devlet anlayışının gereğidir.