Orta Asya‘da yaşayan Türkler siyasi, sosyal, ekonomik nedenlerden dolayı MÖ. 2000’li yıllardan başlayan daha sonraki dönemlerde devam eden Orta Asya göçlerini yapmışlardır.

Orta Asya Göçlerinin Nedenleri

1. İklim değişikliği sonrası yaşanan kuraklık: Bölgede yaşayan Türkler hayvancılıkla uğraştıkları için yaşanan kuraklık sonrası otlakların kurumasıyla hayvanlarına otlaklar bulmak için bölgeyi terk etmişlerdir. (Coğrafi – ekonomik neden)

2. Salgın hastalıklar sonrası insanların ve hayvanların ölümü: Bölgede salgın hastalıkların başlamasıyla sağlık alanında yeterince gelişim yaşanmadığı için zor durumda kalan Türkler bölgeyi terk etmişlerdir. (Sosyal – ekonomik neden)

3. Otlak yetersizliği ve Türk boyları arasında yaşanan mücadeleler: Bu dönemde sınır kavramı olmadığı için az olan otlaklara sahip olmak isteyen Türk boyları birbirleriyle mücadele etmişler ve yenilen Türk boyu bölgeyi terk etmiştir. (Ekonomik – siyasi neden)

4. Nüfus artışı: Orta Asya nüfusunun artması ve bölge kaynaklarının nüfusun ihtiyacını karşılayamaması üzerine Türkler bölgeyi terk etmişlerdir. (Demografikekonomik neden)

5. Dış baskılar: İpek Yolu hakimiyeti için Çin’le yaptıkları mücadeleyi kaybeden Türkler bağımsızlıklarına düşkün oldukları için Çin hakimiyeti altında yaşamaktansa bölgeyi terk etmişlerdir. Ayrıca Çin dışında Mo­ğol ve Kitan baskısı da göçlerde etkili olmuştur. (Siyasi neden)

6. Cihan hakimiyeti düşüncesi: Cihan, dünya anlamına gelmektedir. Dünyaya hakim olmak isteyen Türkler yeni yerler fethetme arzusuyla bulunduğu bölgeyi terk etmişlerdir. (Siyasi neden)

Uyarı: Orta Asya göçlerinde Türklerin dinlerini yayma düşünceleri yoktur.

Orta Asya’dan Türkler Nerelere Göç Etmişlerdir

Doğuya gidenler; Çin’e giderek Sarı Irmak ve Gök Irmak çevresinde yaşamışlar ve kalabalık Çin nüfusu içinde milli kimliklerini kaybetmişlerdir.

Kuzeye gidenler; Sibirya içlerine kadar gitmişler ve bu bölgenin soğuk ikliminden dolayı kendilerini geliştiremeyip daha ilkel duruma düşmüşlerdir.

Güneye gidenler; Himalayaları aşarak Hindistan içlerine kadar gitmişler, burada bölgenin sıcak ikliminden dolayı savaşçılık özelliklerini kaybederek kendi kültür ve ekonomik uğraşlarından uzaklaşmışlardır.

Batıya gidenler; Hazar Denizi’nin kuzeyinden gidenler Avrupa içlerine kadar ilerlemişler, güneyinden gidenler ise İran, Anadolu, Suriye ve Mısır’a kadar ulaşmışlardır.

Orta Asya Göçlerinin Sonuçları

1. Göç ederek farklı kültürlerle ilişki kuran Türkler farklı kültürlerin kaynaşmasını ve yeni uygarlıkların ortaya çıkmasını sağlamışlardır.

2. Türkler ilişki kurdukları uygarlıkları hem etkilemişler hem de onlardan etkilenmişlerdir. Örneğin Avrupa’ya atı evcilleştirmeyi, tekerleği yapmayı, demiri işlemeyi öğreterek Avrupa’ya ileri bir uygarlık götürmüşlerdir.

3. Türkler göçler sonunda bağımsızlıklarına düşkün olmaları, teşkilatçı yapılarının etkisiyle bir­ çok devlet kurmuşlardır.

4. Göçler sonrasında Türkler tarafından kurulan devletlerin ömrü uzun süreli olmamıştır. Çünkü göç eden Türklerin birçoğunun bozkır yaşamından uzaklaşarak yerleşik hayata geçmeleri, yeni nüfusla beslenemediklerinden dolayı gittikleri yerlerde azınlıkta kalmaları, Hristiyanlık gibi dinleri benimsemeleri Türklerin milli kimliklerini kaybederek asimile olmalarına neden olmuştur.

Uyarı: Orta Asya göçleri sırasında Türklerin atı evcilleştirmeleri, tekerleği kullanmaları göç etmelerini kolaylaştırmıştır. Ancak geniş bir coğrafyada hüküm sürmeleri Türk tarihinin incelenmesini zorlaştırmıştır.