Anadolu; iklim ve toprak yapısının insan yaşamına uygun, bölgesel siyaset ve ekonomiye yön verebilen stratejik öneme sahip bir konumdadır. Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının ortasında kilit konumdaki Anadolu bu yüzden tarih boyunca birçok milletin istilasına uğramıştır.

Anadolu’nun Durumu

• Roma İmparatorluğu’nun parçalanmasından (395) sonra Anadolu’da Bizans İmparatorluğu hâkim olmuştur.
• VI ve VII. yüzyıllarda Sasani ile Bizans imparatorlukları arasındaki mücadeleler, daha sonra başlayan ve asırlar süren Bizans-Müslüman mücadeleleri Anadolu’daki şehir ve kasabaları harabeye çevirmiş, bölgede nüfus azalmıştır.
• Bizans İmparatorluğu’nda hanedanlar arası taht kavgaları sık sık imparator değişikliklerine neden olmuştur. Bu durum Anadolu’nun ihmal edilmesine, sık sık politika ve uygulamaların değişmesine neden olmuştur. 1025’te II. Basileos (Bazileus)’un ölümünden sonra uzun süre yönetimde istikrarı yakalayamayan Bizans’ta devlet düzeni bozulmuş ve halkın devlete güveni sarsılmıştır.
• XI. yüzyılda Anadolu’da; Rumlar ve Ermenilerle birlikte Süryaniler, Araplar ve Türkler yaşamaktadır. Ordusunu her an savaşa hazır tutmak zorunda olan Bizans, ihtiyaç duyduğu parayı karşılamak için zaten zor durumda olan halktan daha fazla vergi toplamıştır. Bu durum halkta hoşnutsuzluklara neden olmuştur.
• Bizanslı Vakanüvis Zonaras, Bizans’ın doğu politikasını eleştirerek Türklerin Anadolu’yu fethine IX. Konstantin Monomakhos’un izlediği politikalarının neden olduğunu savunmuştur. IX. Konstantin Monomakhos, Ani Krallığı’nı ilhak edip Selçuklularla sınır komşusu olmuş ve bölgedeki 50.000 kişilik yerel muhafız gücünü dağıtarak paralı askerlerden bir ordu kurmuştur. Bu orduyu oluşturan askerlerin ücretlerinin ödenebilmesi için bölgeye dayatılan ağır vergiler hoşnutsuzluğa sebep olmuştur.
• Bizans, XI. yüzyılda doğudaki halkların cephe alması üzerine Doğu Anadolu’daki Ermeni prensliklerini yıkıp buradaki halkı kitleler hâlinde Orta Anadolu’ya sürmüştür. Bizans’ın Ermeni ve Süryanilere Ortodoks mezhebini dayatması, halkı Bizans’tan iyice uzaklaştırmıştır.

Bilgi: XI. yüzyılda Anadolu’da karşılaşılan durum, Türkler için umut verici olmuş ve Anadolu’nun fethini kolaylaştırmıştır. Bizans idaresinden bıkan halklar, Selçuklu akınlarına direnmemiştir. Özellikle mezhep farkından dolayı Bizans tarafından büyük baskı ve işkencelere maruz kalan Ermeniler, Türk akınlarına hiç direniş göstermemiştir.

İran, Arap ve Türk akınları halkın daha batıya göç etmesine yol açmış, Doğu Anadolu’nun nüfusu aralıklarla süren savaşlar, yönetimin baskısı ve salgın hastalıklar nedeniyle oldukça azalmıştır. Böylece Türk akınları ve sonrasındaki Oğuz göçleri sırasında yerli halkın tavrı, Anadolu’nun süratle Türkleşmesini kolaylaştırmıştır.

Anadolu’ya Türk Akınları

• Anadolu’ya ilk Türk akınları IV. yüzyılın sonlarında Avrupa Hunları tarafından düzenlenmiştir. Avrupa Hunları; Kafkaslar üzerinden Anadolu’ya girmiş ve Suriye’ye kadar ilerlemiştir (395-398).
• VI. yüzyıldan itibaren Sabarlar, Anadolu’ya girerek Konya, Kayseri ve Ankara civarına kadar ilerlemiştir. Hunlar ve Sabarlar, Anadolu’da yerleşmeyi amaçlamamışlardır.
• VIII. yüzyılda Abbasiler tarafından Türkistan ve Horasan’dan getirilen Türkler, Bizans’a karşı gaza ve cihat amacıyla Anadolu’nun sınır bölgelerine yerleştirilmiştir. Türkler, X. yüzyılın ikinci yarısına kadar Anadolu’da gaza ve cihat hareketlerinde bulunmuş ancak bu akınlar Anadolu’yu yurt edinme amacı taşımamıştır.
• Büyük Selçuklular, Türkmenlere yurt bulmak amacıyla 1015-1021 yılları arasında Çağrı Bey’in liderliğinde Anadolu’ya keşif seferleri düzenlemiştir. Tuğrul Bey, Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşundan sonra Anadolu’yu yurt edinme politikasının temelini atmıştır. 1048’de Pasinler Savaşı ile yaklaşık bir asır sürecek olan Selçuklu-Bizans mücadelesi başlamıştır. Bu savaştan sonra Büyük Selçuklu akınları düzenli hâle gelmiş, Bizans sınırına yığılan Oğuz Türkleri önemli kale ve üsleri ele geçirmiştir.
• Alp Arslan döneminde fetihlere devam edilmiş ve 1064’te Ani Kalesi alınmıştır. Malazgirt Savaşıyla Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır (1071).
• Malazgirt Meydan Muharebesi’nden sonra, Bizans’ın Anadolu’daki hâkimiyeti büyük ölçüde kırılmış, Selçuklular Anadolu’yu yurt edinme politikasını uygulama fırsatı bulmuştur.

Bilgi: Türkiye adı ilk defa Bizans kaynaklarında görülmüş ve Anadolu XII. yüzyıldan itibaren Batılılar tarafından Türkiye olarak anılmaya başlanmıştır. Arap kaynaklarında da Berrü’t-Türkiye ifadesi XIV. yüzyıl başlarında kullanılmıştır. Marco Polo (Marko Polo) ve İbn-i Batuta’nın eserlerinde Anadolu için Türkiye, Türkiye ülkesi, Türkiye toprağı anlamında ifadeler yer almıştır.

Oğuz Göçlerinin Sonuçları (Özet)

• Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması: Türkçe dilinin yayılması ve İslam dininin hâkim olması.
• Türk Beyliklerinin Kurulması: Danişmendli, Saltuklu ve Artuklu gibi beyliklerin oluşması.
• Kültürel Zenginleşme: Yeni diller, müzikler, sanatlar ve zanaatların Anadolu’ya gelmesi.
• Ekonomik Kalkınma: Tarımsal ve pastoral üretimin artması, ticaret yollarının güvenliğinin sağlanması.
• Siyasi Birlik: Anadolu Selçuklu Devleti ile siyasi birliğin sağlanması.
• Türkiye Adının Kullanılması: Anadolu’ya ilk kez “Türkiye” adının verilmesi.