ÖGELERİ BULDURMAYA YÖNELİK SORULAR

“Aşağıdakilerin hangisinde soru “özneyi-nesneyi…” buldurmaya yöneliktir?” şeklindeki soru tiplerinde dikkat
edilmesi gereken noktalar şunlardır:

a) “Mi” Soru Eki

“Mı” soru ekinin kullanıldığı cümlelerde; “mı” hangi ögeden sonra ise yani “mı” ekinden önce hangi öge varsa soru 0 ögeyi buldurmaya yöneliktir.

Cümle	Bulundurmaya Yönelik Olduğu Öge
Yarın akşam mı oraya gideceksiniz?	Zarf tümleci
Dün akşam beni mi sordu sana?	Belirtili nesne
Geçen yıl Topkapı Sarayı’nı mı gördünüz?	Belirtili nesne
Paragrafı bu romandan mı aldın?	Dolaylı tümleç
Yazar, gerçekleri bir tutanakçı gibi mi anlatır?	Zarf tümleci
Konuyu ona iyice açıkladın mı?	Yüklem
Dizilerde hep mutsuz aşklar mı anlatılıyor?	Özne
Oraya yağmur mu yağdı?	Özne
Doğum gününde ona kolye mi aldın?	Belirtisiz nesne
Kardeşin aşağı mı indi?	Zarf tümleci
Geçen akşam ders çalıştın mı?	Yüklem

Uyarı

Cümlenin ögelerinin bulunuş sırası şöyle olmalıdır:

Önce “yüklem” bulunur. Yüklem hem isim hem de fiil olabilir. Yüklem bulunurken söz öbekleri bulunmaz.

Yüklem bulunduktan sonra yükleme “ne ve “kim” sorularından uygun olanı sorularak “özne” bulunur.

Özneden sonra yükleme “neyi”, “kimi” ve ″ne” sorularından uygun olanı sorularak “nesne” bulunur.

Daha sonra “tümleç” görevli ögeler bulunur. Dolaylı tümleç, “nereye, nerede, nereden, neye, nede, neden, kime, kimde, kimden”; zarf tümleci, “neden, niçin, nasıl, ne kadar, ne zaman”; edat tümleci “ne ile, kim ile, kim için, ne için” soruları sorularak bulunur.

Uyarı

“Mi” soru ekinden sonra ek fiil veya kişi eki gelirse “mi” soru eki yüklemi buldurmaya yönelik olur.

• Bu eller miydi masallar arasından uzattığım?
• Başımdaki büyük dert sevda mıdır?
• Yarınki sınava sen de geliyor musun?

b) Soru Sözcükleri

Soru sözcülerinin yerine cevap getirilir, cevap hangi öge ise soru 0 ögeyi buldurmaya yöneliktir.

Cümle	Bulundurmaya Yönelik Olduğu Öge
Kim bütün bunları buraya taşıdı?	Özne
Yarın akşam kimi ziyaret edeceksin?	Belirtili nesne
Şimdi ben bu sözleri kime söyleyeyim?	Dolaylı tümleç
Yarın akşam ona ne götüreceksin?	Belirtisiz Nesne
Şair, bu şiirde neyi anlatıyor?	Belirtili nesne
Şiirlerini ve yazılarını neye yazacaksın?	Dolaylı tümleç
Ne zaman tükenecek bu yollar?	Zarf tümleci
Kardeşin, bu saatte nereden geliyor?	Dolaylı tümleç
Doğu Anadolu’ya dün ne yağdı?	Özne
Bana neden yalanlar söyledin?	Zarf tümleci
Geçen gün kiminle konuştunuz?	Edat tümleci
Çocuğun neyi kaybolmuştu burada?	Özne
İstanbul’dan buraya neyle geldiniz?	Edat tümleci
Akşamları buraya nasıl geliyorsun?	Zarf tümleci
Öğretmen, konuyu nasıl anlattı?	Zarf tümleci

Cümle	Bulundurmaya Yönelik Olduğu Öge
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış?	Özne
Hangi kitabı bana getireceksin?	Belirtili nesne
Okulunuzdan hangi öğrenciye burs verilecek?	Dolaylı tümleç
Hangi arkadaşınla tatile gideceksin?	Edat tümleci

Uyarı:

Soru sözcüğü ek fiil (-idi, -imiş, -ise, -dir) alırsa yüklemi buldurmaya yönelik olur. Soru sözcüğünde “-dir” ek fiili düşmüşse de yüklemi buldurmaya yönelik olur. Aşağıdaki cümlelerde soru yüklemi buldurmaya yöneliktir.

• Kimdir seni buraya getiren?
• Şiirin ana duygusu nedir?
• Aradığın kitap neredeydi?
• Nerede o eski hatıralar? (nerededir)
• Kaç gündür neredeymiş?
• Bu saatte buraya gelen kim? (kimdir)

Sorunun ögeleri buldurmaya yönelik olduğu cümlelerde soru sıfatından sonraki sözcük hangi öge ise soru 0 ögeyi buldurmaya yönelik olur. Daha doğrusu soru sıfatının oluşturduğu sıfat tamlaması dikkate alınır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne belirtili bir nesne ile karıştırılmıştır?
A) Bu haberi gazetede okudum.
B) Sınıfın en çalışkan öğrencisiydi.
C) Çocuk, camı kırdı.
D) Kitapları çantasına yerleştirdi.
Doğru Cevap: C
Çözüm: “Çocuk, camı kırdı.” cümlesinde “camı” belirtili nesnedir, “çocuk” ise öznedir. Ancak bazı öğrenciler “camı”nın özne olduğunu düşünebilir. Bu da özne-nesne karışıklığına yol açar.

---

2. “Sabah erkenden kalkıp kahvaltıyı hazırladı.” cümlesinde aşağıdakilerden hangisi yüklem ögesidir?
A) Sabah
B) Kalkıp
C) Hazırladı
D) Kahvaltıyı
Doğru Cevap: C
Çözüm: Cümlede yapılan iş “hazırladı” fiilidir, bu nedenle yüklemdir. Diğer ögeler zarf tümleci (sabah), belirtili nesne (kahvaltıyı) ve yardımcı fiildir (kalkıp).

---

3. “Babası ona yeni bir bisiklet almış.” cümlesinde dolaylı tümleç (yer tamlayıcısı) aşağıdakilerden hangisidir?
A) Babası
B) Ona
C) Yeni bir bisiklet
D) Almış
Doğru Cevap: B
Çözüm: “Ona” sözcüğü -e hâl eki aldığı için dolaylı tümleçtir. Kime almış? → Ona. Dolaylı tümleçtir. “Babası” özne, “yeni bir bisiklet” belirtili nesne, “almış” yüklemdir.

---

4. “Kitapları masanın üzerine koydu.” cümlesinde zarf tümleci hangi sözcük ya da sözcük grubudur?
A) Kitapları
B) Masanın üzerine
C) Koydu
D) Cümlede zarf tümleci yoktur
Doğru Cevap: B
Çözüm: “Nereye koydu?” sorusunun cevabı olan “masanın üzerine” yer bildirdiği için zarf tümlecidir. “Kitapları” belirtili nesne, “koydu” yüklemdir.

---

5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde nesne yoktur?
A) Yeni elbisemi çok beğendin.
B) Bugün sinemaya gitmek istemiyorum.
C) Çiçekleri vazoya yerleştirdi.
D) Yazdığı yazıyı hemen sildi.
Doğru Cevap: B
Çözüm: “Bugün sinemaya gitmek istemiyorum.” cümlesinde nesne yoktur. “Sinemaya” dolaylı tümleçtir, “bugün” zarf tümleci, “istemiyorum” yüklemdir.