Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT) Maddeleri
Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT), 1 Temmuz 1968’de imzalanmış ve 5 Mart 1970’te yürürlüğe girmiştir. Bu antlaşma, nükleer silahların yayılmasını önlemek, nükleer silahsızlanmayı teşvik etmek ve nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanımını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Ana maddeleri şu şekildedir:
- Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi:
- Nükleer silaha sahip olan ülkeler, nükleer silahları veya nükleer patlayıcı cihazları, nükleer silah sahibi olmayan ülkelere transfer etmeyecek ve bu ülkelerin nükleer silah üretmesine veya edinmesine yardımcı olmayacaklardır.
- Nükleer Silahsızlanma:
- Antlaşmaya taraf olan tüm ülkeler, nükleer silahların kontrol edilmesi ve nükleer silahsızlanma çabalarının sürdürülmesi konusunda müzakereler yapacak ve bu konuda çalışmalarda bulunacaklardır.
- Barışçıl Nükleer Enerji Kullanımı:
- Taraf ülkeler, nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanımını teşvik edeceklerdir. Nükleer teknolojinin barışçıl kullanımı, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) tarafından denetlenecektir.
SALT II Antlaşması Tarihi ve Neden Yürürlüğe Girmediği
SALT II Antlaşması (Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri), ABD ve Sovyetler Birliği arasında imzalanan stratejik nükleer silahların sınırlandırılması konusundaki müzakerelerin ikinci aşamasıdır. SALT II, 18 Haziran 1979 tarihinde ABD Başkanı Jimmy Carter ve Sovyetler Birliği Genel Sekreteri Leonid Brejnev tarafından imzalandı.
Neden Yürürlüğe Girmedi?
- SALT II Antlaşması, ABD Senatosu tarafından onaylanmadığı için resmen yürürlüğe girmedi. Bu durumun başlıca nedeni, Sovyetler Birliği’nin Aralık 1979’da Afganistan’ı işgal etmesi üzerine ABD’deki siyasi ortamın değişmesi ve bu işgale tepki olarak antlaşmanın onay sürecinin durdurulmasıdır. ABD, Sovyetlerin bu hareketine karşılık antlaşmayı onaylamaktan vazgeçmiştir.
Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasını (NPT) İmzalayanlar
NPT, nükleer silah sahibi olan ve olmayan ülkeler tarafından imzalanmıştır. 191 ülke bu antlaşmayı imzalamış ve taraf olmuştur. Bunlar arasında, beş “resmi” nükleer silah sahibi ülke olan ABD, Rusya (Sovyetler Birliği’nin halefi), Birleşik Krallık, Fransa ve Çin de bulunmaktadır.
İmzalayan Ülkeler:
- Nükleer Silah Sahibi Ülkeler: ABD, Rusya, Birleşik Krallık, Fransa, Çin
- Nükleer Silah Sahibi Olmayan Diğer Ülkeler: 186 ülke daha bu antlaşmayı imzalamış ve taraf olmuştur.
NPT’yi İmzalamayan Ülkeler:
- İsrail, Hindistan, Pakistan ve Güney Sudan, NPT’yi imzalamayan ülkeler arasındadır. Hindistan ve Pakistan nükleer silah geliştirmiştir; İsrail ise nükleer silah sahibi olduğu iddialarını resmi olarak kabul etmemektedir.
Nükleer silahların yaygınlaşması ve çıkabilecek bir savaşın bütün dünya için felaket olacağının açıkça anlaşılması nükleer silahların sınırlandırılması konusunda görüşmeler yapılmasını zorunlu hale getirdi. Yumuşamanın odaya çıkışı ile hem bu iki ülke arasında hem başka ülkelerin de dâhil olduğu bir dizi antlaşma yapıldı.
Salt-I Antlaşması
Nükleer silahların sınırlandırılması konusunda 1969’da Helsinki’de ABD – SSCB arasında başlayan SALT-l görüşmeleri 1972’de Moskova’da antlaşma ile sonuçlandı.
SALT-I Antlaşması ile;
- ABD – SSCB ilişkilerinin temel esasları belirlendi.
- Sorunların barışçı yollarla çözülmesi süreci başlatıldı.
- Savunma füzelerinin Sınırlandırılması kararlaştırıldı.
Görüşmelerin başladığı 1969 yılı “Yumuşama Dönemi”nin başlangıcı sayıldı.
Salt-II Antlaşması
Salt-II görüşmeleri 1972’de Cenevre’de başlamış, 1979’da Viyana’da anlaşmayla sonuçlanmıştır. Uzun menzilli nükleer silahların sınırlandırılmasını öngören bu antlaşma SSCB’nin, Afganistan’ı işgal etmesi ve ABD kamuoyunun tepkileri yüzünden ABD Kongresi tarafından onaylanmamıştır.
