NOKTALAMA İŞARETLERİ
NOKTA (.)
Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.
- Boş bir çuvalın ayakta durması zordur.
- Aleyhine dahi olsa doğruyu söyle.
Kısaltmalardan sonra konur.
- Cad.( cadde), doğ. (doğum) , kur. (kurmay), bşk. (başkan), sok. (sokak)
Sıra gösteren rakam ve harflerden sonra konur.
- Kitaplarınızda 54. sayfayı açınız.
- III. Selim çok iyi bir bestecidir.
- Dairemiz 3. kattaydı.
Ay, gün ve yıl gösteren rakamlar arasına konur.
- 17.07.2004’te bir yeğeni olmuştu.
- Lokantamızın açılışını 01.01.2018’de yapmayı tasarlıyoruz.
Saat ve dakika bildiren rakamların arasına konur.
- Her sabah 0630’da kalkıp spor yapar.
- Yarın akşam tam 21 .30’da buluşuyoruz, unutmayın.
Bölümleri, grupları sıralayan sayı veya harflerden sonra konur.
- Halk edebiyatı üç kolda incelenir:
1. Anonim Halk Edebiyatı
2. Aşık Edebiyatı
3. Tasavvuf Edebiyatı
Sayıların kolay okunmasını sağlamak için basamakların arasına konur.
- Dönmesi için tam 2.500 gün geçmesi gerekecekti.
Bibliyografik künyelerde künye sonuna konur.
- Banarlı, Nihad Sami, Türkçenin Sırları, İstanbul, Kubbealtı Yayınları, 2012.
VİRGÜL (,)
Bir metinde sıralanan eş görevli sözcükleri veya sözcük gruplarını ayırmak için konur.
- Nereden geldiğini, nereye gittiğini, ne yapacağını bilen insandan korkulmaz.
- Eve giderken manava uğrayıp domates, salatalık, maydanoz ve roka aldım.
Sıralı cümlelerin arasına konur.
- Geldim, gördüm, gezdim.
- Sabah erkenden uyandı, sessizce evden çıktı, otobüse binip işe gitti.
- Elindekileri mutfağa bırak, odana git, piyano çalış.
Anlama güç katmak için yinelenen sözlerin arasına konur.
- Yeşil, o yemyeşil gözlerini görünce dilim tutulmuştu sanki.
- Sağlam, sapasağlam kollarıyla hiç yorulmadan saatlerce kürek çekmişti.
Hitap sözcüklerinden sonra konur.
- Sevgili Dostum,
Cümle içindeki seslenme sözcüklerinden sonra konur.
- Sevgi, sen bu kitabı okumuş muydun?
- Kaptan, artık çalışmaya biraz ara versen nasıl olur?
Yüklemden uzak kalmış özneden sonra konur.
- Yalancı, bacaları karartan is gibi insanın içini karartır.
- İyilik, insanları hak ettiklerinden fazla sevmektir.
Not: Metin içinde “ve, veya, yahut” bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz. Aynı şekilde metin içinde tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz.
- Hem çalışmıyorsun hem yüksek not almak istiyorsun.
- Gerek annen gerek sen beni hep mutlu ettiniz.
Vurgulanmak istenen ögeden sonra konur.
- Onun bana verdiği en değerli armağan, güvendi.
- Saatlerdir elinde tuttuğu şey, günlerdir aradığım küpenin tekiydi.
Adlaşmış sıfatlardan sonra bir ad daha gelirse bu iki sözcüğün sıfat tamlaması olmadığını belirtmek amacıyla aralarına konur.
- İhtiyar, kadının koluna girmiş zorlukla yürüyordu.
- Genç, kızın kulağına eğilmiş bir şeyler fısıldıyordu.
Not: Şart ekinden sonra virgül kullanılmaz
- Bursa’dan döndüyse seni de arayacaktır.
Ara sözlerin ve ara cümlelerin başına ve sonuna konur.
- Odasını toplamadığı için, sanki hep toplar ya, ona çok sinirlenmişti.
- Halamın büyük kızı, Amerika’da yaşayan, dün yurda temelli dönüş yaptı.
Bir addan önce gelen işaret zamirlerinden sonra konur.
- O, sınıftan en son çıkmış.
- Bu, kapıyı çalıp kaçmış.
Not: Ara söz ile ara cümlelerin başında ve sonunda virgül kullanıldığı gibi, kısa çizgi de kullanılabilir.
İsimle soyadın yer değiştiği durumlarda iki sözcük arasına konur.
- Ayverdi, Sâmiha
Cümle başında onaylama bildiren “evet” ya da itiraz bildiren “hayır” gibi sözcüklerden sonra konur.
- Evet, sizi dinliyorum.
- Peki, bu kez seninle Adana’ya geleceğim.
Yazıda tırnak işareti ile gösterilmemiş aktarma cümlelerin sonuna konur.
- Bunu da atlatacaksın, diyerek beni teselli ediyordu.
- Sana yarın akşam uğramak istiyorum, dedi.
Yazışmalarda yer isimlerini tarihlerden ayırmak için konur.
- 20 Mayıs 1998, İstanbul
Ünlem sözcüklerinden sonra konabilir. Bu durumda ünlem işareti cümle sonuna alınır.
- Eyvah, defterimi anneannemde unutmuşum!
- Ah, kafamı duvara fena çarptım!
Not: Metin içinde zarf-fiil görevindeki sözcüklerden sonra noktalama işareti kullanılmaz. -ınca /-ince anlamında zarf—fiil görevinde kullanılan -mı ,-mi ekinden sonra da kullanılmaz.
- Bu işte de başarılı olarak bizleri sevindirdi.
- Kardeşim arkadaşını gördü mü sevinçten deliye dönüyordu.
NOKTALI VİRGÜL (;)
Ögeleri arasına virgül konmuş sıralı cümlelerin arasına konur.
- Seni buldum ,aşka doydum; seni yitirdim, hayata doydum.
- At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.
Bir cümlede virgülle ayrılmış kümelerin veya değişik örneklerin arasına konur.
- Selim, Ali, Neslihan Beşiktaş’ı; Cengiz, Osman ve Aslı Fenerbahçe’yi tutuyordu.
- Ceviz, badem, fındığı anneme; çekirdek, incir ve üzümü de sana aldım.
İçerisinde virgül bulunan cümlelerde özneyi belli etmek için konur.
- Hollanda; Norveç, İsveç, Danimarka ve İzlanda’dan daha büyük bir ülkedir.
- Annem; babam, dayım ve halamı görmeye gitti.
İKİ NOKTA (:)
Örneklerle açıklanacak kurallardan ve açıklamalardan önce cümlenin sonuna konur.
- Pasta için şu malzemelere ihtiyacın olacak: şeker, un, vanilya, yumurta, süt ve kakao.
- İstanbul’u şiirlerinde işleyen pek çok şairimiz vardır: Yavuz Bülent Bakiler, Orhan Veli Kanık, Ziya Osman Saba, Yahya Kemal Beyatlı…
Aktarma cümlelerinde tırnak işaretinden önce konur.
- Konfüçyüs’ün şu sözü ne kadar düşündürücüdür: “Düşüncesiz öğrenme, boşa gitmiş bir çabadır.”
- Annem içeriden bana seslendi: “Akşam yemeği hazır, hadi gel.”
Bir metinde çizgi ya da tırnak ile gösterilen karşılıklı konuşmaların başlayacağını ve ardından devamını bildiren sözcüklerden sonra konur.
- Hasan bir an dalgınlığından ana diliyle sordu:
— Çiviler ağzına batmaz mı senin?
Matematikte bölme işleminde bölünenle bölen arasına konur.
- 100:25=4
Genel ağ adreslerinde kullanılır.
- https://www.eokultv.com/
ÜÇ NOKTA (…)
Olaylar, durumlar, nitelikler, adlar sayıldıktan sonra “buna benzer, bunun gibi” anlamını vermek için konur.
- Bahçesinde birçok çiçek vardı: sardunya, papatya, menekşe, hanımeli…
- Çantasına aklına gelen her şeyi koymuş: tarak, defter, rimel, kolonya…
Sözün bilinçli bir şekilde kesildiği yerlere konur.
- — Yarınki sınava çalıştın mı?
— Hayır.
— İyi ama…
Metin içinde belirtilmeyen, belirtilmek istenmeyen sözcüklerin yerine konur.
- Doğduğu topraklar olan …’deki gençler hiç böyle giyinmezdi.
Cümlenin tamamlanmadığı, yorumun okuyucuya bırakıldığı yerlerde kullanılır.
- Seni düşünmek öyle güzel şey ki…
Bir metinde alıntılanan bölümden sonra veya önce metnin devamı olduğunu göstermek için konur.
- (…)
Soluğumu duyuyorum ara sıra, bir onu duyuyorum
Duymuyorum belki de, biliyorum yalnızca
Ayaklarımın altında yaban naneleri, kekikler
Kaba sayılan, yazılması istenmeyen sözlerin yerine konur.
- Ağzından çıkan … lafından sonra salonda herkes donakaldı.
Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur.
- Hey, sana söylüyorum! Baksana buraya be!..
SORU İŞARETİ (?)
Soru bildiren cümle veya sözcüklerin sonuna konur.
- Biz bu şafak vaktinin neresindeyiz?
- Geldin mi?
Sözde soru cümlelerinin sonuna konur.
- Bunu bana nasıl yaparsın?
Metin içinde verilen bilgilerin kesin olmadığını belirtmek için ayraç içinde kullanılır.
- Bazı kaynaklar bu aletin Orta Çağ’da (?) icat edildiğini iddia eder
Bilinmeyen yer, tarih bilgilerinde konur.
- Yunus Emre (1240?-1320)
Karacaoğlan, doğum yeri (?)