NOKTALAMA İŞARETLERİ

Duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmek üzere noktalama işaretleri kullanılır.

Noktalı Virgül ( ; )

1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur:

Pazardan nar, elma, portakal; patates, soğan, biber alacağım. (meyve ve sebzelerin arasında kullanılmış.)
Bu yörede genellikle erkek çocuklara Mehmet, Ahmet, Osman, İbrahim; kız çocuklara ise Ayşe, Fatma, Gülsüm, adları verilir.

2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Turgut, heybesinden bir parça ekmek çıkardı; küçük çocuğa verdi.
Kel ölür, sırma saçlı olur; kör ölür, badem gözlü olur

Soru İşareti (?)

1 . Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur:
Sen de bizimle sinemaya gelecek misin?
Ödevin ne zaman bitecek?

2. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:

Karacoğlan Adana(?) civarında yaşamıştır
Yunus Emre (1240? – 1320)
Bu kitabı bir saatte(?) okumuş.

Ünlem İşareti ( !)

1 . Sevinç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur:
Ah, ne yaptım!
Aman Allah ’ım!

Not: Ünlem işareti, ünlem ifadesinden hemen sonra kullanılabileceği gibi cümlenin sonunda da kullanılabilir:
Eyvah! İşe geç kaldım.
Eyvah, işe geç kaldım!

2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir
Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak bir devrin battığı yerdir

3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:

Benim cesur(!) arkadaşım hiçbir şeyden korkmazmış.
Çok çalışıp da doktor(!) olacakmış.

Kısa Çizgi (-)

1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:

Arkadaşının yanına sessizce otur-

du. Cebinden bir mendil çıkarıp arkadaşının gözyaşlarını sildi.

2. Cümle içinde ara sözleri ayırmak için ara sözlerin başına ve sonuna konur:

Babamı -evimizin direğini- bekliyoruz.
Mustafa Bey -apartman yöneticimiz- çok ki-
bar bir insan. ,

3. Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini bir birinden ayırmak için kullanılır:

al-ış, dur-ak, gör-gü-süz-lük vb.

4. Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:

gel-, sür—, bul-, yaz-

Uzun Çizgi (—)

1. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir.

Babası, küçük çocuğa:
— Okuldaki ilk günün nasıl geçti?
— Çok eğlenceliydi baba.

Eğik Çizgi ( / )

1. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur:

Bu bahar havası, bu bahçe / Havuzda su şırıl şırıldır / Uçurtmam bulutlardan yüce / Zıpzıplarım pırıl pırıldır.

2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:

Altay Sokağı No.: 21 / 6
Kurtuluş / ANKARA

3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
18/11/1969    15/05/2018

4. İnternet adreslerinde kullanılır.
https://www.eokultv.com/

Tırnak İşareti ( “ ” )

1 . Bir kimseden olduğu gibi aktarılan Sözler tırnak içine alınır:
Atatürk: “Öğretmenler; yeni nesil sizin eseriniz olacaktır ” diyerek öğretmenlik mesleğinin önemini vurgulamıştır
Mevlana: “Ya olduğun gibi görün ya da göründüğün gibi ol!” demiştir yıllar önce.

2. Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:
Bu şiirin teması “vatan sevgisi” olacak. ,
Herkes “vefa” kelimesini unuttu.

3. Cümle içerisinde eser isimleri tırnak içine alınır:
Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler

Yay Ayraç ( )

1. Cümlenin yapısıyla doğrudan doğruya ilgili olmayan açıklamalar için kullanılır:

Geldiğim bu kasabada (Anadolu’nun iç kesimlerinde) uzun yıllar kalmak istedim.
Türk edebiyatının üç kolu da (halk edebiyatı, divan edebiyatı, yeni Türk edebiyatı) büyük farklılıklar gösterir.

2. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır:

Zekiye —(Kitabı masaya bırakarak) Anne sana yardım etmek istiyorum.
Anne —(Hafiften gülümser) Canım kızım sen kitabını oku.

3. Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır:

Asık suratlı insanlardan hoşlanır mısınız desem tabii bana gülersiniz. Zaten ben de biraz gülmeniz için söze böyle başladım. (Şevket Rado, Eşref Saat)

4. Yabancı kelimelerin okunuşları parantez içinde verilir:

Rousseau (Ruso) Fransız edebiyatının  önemli temsilcilerinden biridir

5. Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur:

I)  II)  A)  B)  a)  b)  1)  2)

Köşeli Ayraç [ ]

1. Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır:

Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886- 19 73)] en güzel eserlerini Bodrum ’da yazmıştır

Kesme İşareti ( ’ )

1. Özel isimlere getirilen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır:

Atatürk’üm, Türkiye’mizin, Somuncu Baba’ya, Mehmet Akif Ersoy’u, Osmanlı Devleti’nin, Türk’üm, Ağrı Dağı ‘nda, Konya Ovası’na, İsmet Paşa Caddesi’nden, Safahat’ı, Mars’a, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nda vb.

2. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

TBMM’nin, TDK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye vb.

3. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

1985’te, 8’inci madde, 2’nci kat; 7,65’lik, 9, 65 ’lik, 657’yle vb.

Çözümlü Örnek Sorular:

Soru 1:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül (,) yanlış kullanılmıştır?

A) Ali, kitabını unutmuştu.
B) Dün, annem, babam ve kardeşim parka gittik.
C) Öğretmen, soruyu, bana sordu.
D) Ayşe, dersini yaptıktan sonra oyun oynadı.

Çözüm: C seçeneğinde “soruyu, bana” ifadesinde gereksiz virgül kullanılmıştır.
Cevap: C

Soru 2:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde iki nokta (:) doğru kullanılmıştır?

A) Ahmet: “Bugün çok mutluyum.”
B) Ali bugün: parka gidecekmiş.
C) Kitapta şu kelimeler vardı: sevgi, dostluk, barış.
D) Annesi ona dedi: “Derslerini bitir.”

Çözüm: C seçeneğinde iki nokta açıklama yapmadan önce kullanılmıştır ve doğru kullanımı göstermektedir.
Cevap: C

Soru 3:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nokta (.) yanlış kullanılmıştır?

A) Bu sabah çok erken kalktım.
B) Saat 07.30’da evden çıktım.
C) İstanbul Türkiye’nin en büyük şehridir.
D) Dr. Ahmet Yılmaz’la toplantı yapacağız.

Çözüm: C seçeneğinde nokta kullanılmamıştır, cümle sonunda nokta olmalıydı.
Cevap: C

Soru 4:

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde tırnak işareti (” “) doğru kullanılmıştır?

A) Öğretmen, “Başarı, çalışarak elde edilir dedi.”
B) “Bugün çok güzel bir gün.” dedi.
C) Atatürk “Ne mutlu Türküm diyene.” demiştir.
D) Öğretmen, “Ödevlerinizi yapmayı unutmayın” dedi.

Çözüm: D seçeneğinde tırnak işaretiyle birlikte doğru kullanım yapılmıştır.
Cevap: D

Soru 5:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlem işareti (!) kullanılması uygundur?

A) Yaşasın, tatil geldi
B) Dersini bitirdin mi
C) Sabah kahvaltısını yaptı
D) Kitaplarını masaya koy

Çözüm: A seçeneğinde sevinç ifadesi olduğu için ünlem işareti uygundur.
Cevap: A

Soru 6:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru işareti (?) yanlış kullanılmıştır?

A) Bugün ders çalışacak mısın?
B) Öğretmenimiz hangi konuyu anlatacak?
C) Yarın sinemaya mı gidiyorsun.
D) Saat kaçta buluşacağız?

Çözüm: C seçeneğinde soru cümlesi olmasına rağmen soru işareti kullanılmamıştır.
Cevap: C

Soru 7:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalı virgül (;) doğru kullanılmıştır?

A) Türkçe dersi kolaydır; çünkü öğretmenimiz çok iyi anlatıyor.
B) Ali, Ayşe, Can; hepsi parka gitti.
C) Öğretmen; öğrencileri sessiz olmaları için uyardı.
D) Bugün çilek aldım; muz, elma ve portakal da aldım.

Çözüm: D seçeneğinde virgülle ayrılmış ögeleri ayırmak için noktalı virgül kullanılmıştır.
Cevap: D

Soru 8:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde parantez ( ) kullanımı doğrudur?

A) Kitabın yazarı (Ahmet Yılmaz’dır.
B) Bu şehri (İstanbul) çok seviyorum.
C) Öğrenciler (ders çalışırken) sessizdi.
D) Onun adı Ali (Amcası ona bu ismi vermiş).

Çözüm: B seçeneğinde parantez doğru kullanılmıştır.
Cevap: B

Soru 9:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısa çizgi (-) doğru kullanılmıştır?

A) Bu sabah evden saat 7-7:30 arasında çıktım.
B) Türk-Alman dostluğu yıllardır devam ediyor.
C) Kitapçıdan 5-10 arası kitap aldım.
D) Yazarın adı Hasan- Hüseyin.

Çözüm: B seçeneğinde iki millet arasında bağ kurmak için kısa çizgi doğru kullanılmıştır.
Cevap: B

Soru 10:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işareti (‘) yanlış kullanılmıştır?

A) Türkiye’nin en büyük şehri İstanbul’dur.
B) Bugün Ali’nin kitabını aldım.
C) Atatürk’ün sözü hep aklımda.
D) Kitabını Can’ım aldı.

Çözüm: D seçeneğinde özel isim olmayan “Canım” ifadesinde kesme işareti kullanılmamalıdır.
Cevap: D