Noktalama İşaretleri 11.Sınıf Edebiyat
NOKTALAMA İŞARETLERİ
1. Nokta (.)
Cümle sonlarına konur.
Öğretmenimiz bize yeni konular anlattı.
Kısaltmaların sonuna konur.
Dr. (doktor), Prof. (profesör), Doç. (doçent)
Saat ve dakika belirten sayılar arasına konur.
Sınav 08.30’da başlayacak.
Tarihlerin yazılışında gün, ay, yıl belirten sayılar arasına nokta konur.
Okulumuz 17.09.2007’de açıldı.
Sıra bildiren sayıların sonuna konur.
5. sınıf (beşinci sınıf)
2. Virgül (,)
Cümlede art arda sıralanan eş görevli sözcük ve sözcük öbekleri arasına virgül konur.
Pazardan erik, kiraz, çilek ve kavun aldık.
Sıralı cümlelerin arasına virgül konur.
İstediğim kitabı dolaptan aldı, bana uzattı.
Seslenme (hitap) sözlerinden sonra virgül konur.
Sevgili Teyzeciğim, sizi çok özledim.
Uzun cümlelerde, özneden sonra virgül kullanılır.
Burak, bu yıl çok farklı bir çocuk oldu.
Tırnak işareti içinde olmayan aktarma cümlelerinden sonra virgül konur.
— Benim güzel çiçeğim, dedi.
3. Soru İşareti ( ? )
Soru anlamı taşıyan cümle ve sözcüklerin sonuna soru işareti konur.
Ayşe okula gitti mi?
Hatırlanmayan, doğruluğundan şüphe edilen ifadeleri belirtmek için kullanılır.
Fuzulî, Bağdat’ta (?) doğmuştur.
4. Ünlem İşareti ( ! )
Acı, sevinç, üzüntü, korku, heyecan, şaşkınlık gibi duyguları belirten sözcük ve cümlelerden sonra ünlem işareti konur.
Yaşasın!, Çabuk buraya gel!
Anlatılmak istenenin tam tersi ifade edilmek istendiğinde kullanılır.
Ne kadar da zekisin (!) bu soruyu çözdün.
5. İki Nokta ( : )
Bir sözcük ya da cümleden sonra örnekler sıralanacak, açıklamalar yapılacaksa bu sözcük ve cümlelerin sonuna iki nokta konur.
Bir yılda dört mevsim vardır: sonbahar, kış, ilkbahar, yaz.
Yazıda konuşmaların başlayacağını gösteren sözcükten sonra da iki nokta konur.
Can, gülümseyerek dedi ki: Günaydın, nasılsın?
Matematikte bölme işareti olarak da kullanılır.
15:5:3
6. Üç Nokta ( …)
Sözün bitmediğini belirten cümlelerin sonuna üç nokta konur.
Güneş’i görünce öyle mutlu oldu ki…
Karşılıklı konuşmalarda, söylenmeyen ya da söylenmek istenmeyen sözlerin yerine üç nokta konur.
Tam bir …e benziyordu.
Birtakım örnekler yazıldıktan sonra, benzerlerinin bulunduğunu anlatmak için “ve benzerleri” anlamında kullanılır.
Şu sözcükler sesteştir: kır, yüz, çay…
Bir metinden yapılan alıntılarda, atlanan bölümlerin yerine üç nokta konur.
“… Adam konuşmasına devam etti: Bu böyle sürüp gidemez. Bu soruna bir çözüm bulmalıyız.”
7. Kesme işareti ( ‘ )
Özel adlara eklenen çekim eklerini ayırmak için kesme işareti kullanılır.
Ahmet’in dedesi Antalya’ya gidecekmiş.
Kısaltmalara ve sayılara getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır.
Saat 17.50’de dersimiz bitiyor.
Bir harf ya da eke getirilen ekler, kesme işareti ile ayrılır.
Alfabemizdeki harfleri A’dan Z’ye sayabilirim.
8. Tırnak işareti ( ” ” )
Başka bir kişiden ya da yazıdan alınan sözler tırnak işareti içinde yazılır.
Adam: “Bir gün beni anlayacaksın.” dedi.
Yazıda geçen kitap, dergi, şiir adları tırnak işareti içinde yazılır.
Orhan Veli Kanık’ın “Dalgacı Mahmut” şiirini okudunuz mu?
Cümlede özellikle belirtilmek istenen sözler, tırnak işareti içinde yazılır.
Bir insanın en büyük ihtiyacı “sevgi” dir.
9. Kısa Çizgi ( – )
Satıra sığmayan sözcükler, devamı olduğunu belirtmek için kısa çizgiyle ayrılır.
……. kitap-
lık
Sözcükleri hecelerine ayırırken heceler arasına kısa çizgi konur.
öğrencilerim, öğ-ren-ci-le-rim.
Bir başlangıcı ve sonu belirten sayılar arasına kısa çizgi konur.
1. Dünya savaşı 1014-1918 yılları arasında olmuştur.
Birbirleriyle ilişkili devlet, ulus, kurum, yer, bölüm adları arasına kısa çizgi konur.
Ankara – Eskişehir arası iki saat sürüyor.
10. Noktalı Virgül ( ; )
Virgülle ayrılmış farklı görevdeki sözcük ya da sözcük öbeklerini ayırmak için kullanılır.
Eylül, ekim, kasım sonbahar; aralık, ocak, şubat kış mevsimi aylarıdır.
Sıralı cümleleri ayırmak için kullanılır.
Annem, babam ve kardeşim dışarı çıktı; yemek yiyip geldi.
11. Yay Ayraç ( )
Cümlede herhangi bir sözcük ya da durumla ilgili yapılan açıklamalar yay ayraç içinde yazılır. (yay ayraca parantez de denir.)
Atatürk Samsun’a gittiğinde (19 Mayıs 1919) otuz sekiz yaşındaydı.
Tiyatro eserlerinde, konuşacak kişinin durumunu, hareketlerini belirtmek için yapılan açıklamalar yay ayraç içine yazılır.
Dede, torunlarım güzel yavrularım! (Sahnenin ortasına oturur.) Ne çok özledim sizi.
Soru 1:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül (,) doğru kullanılmıştır?
A) Akşam yemeğinde çorba, salata ve tatlı vardı.
B) Hava çok güzeldi, fakat deniz kenarına gitmedik
C) Tatilde denize, güneşe doyasıya eğlendik.
D) Bugün hava, soğuktu.
E) Yarın, yeni bir kitap alacağım
Çözüm:
A seçeneğinde virgül doğru yerlerde kullanılmıştır; öğeler arasında virgül kullanımı uygundur.
Cevap: A
Soru 2:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nokta (.) yanlış kullanılmıştır?
A) Yeni bir kitap yazdı.
B) 5. sınıfta çok çalışmıştı.
C) Adres: Beşiktaş, İstanbul.
D) Saat 09.30’da orada olacağım.
E) Bugün çok mutluydu.
Çözüm:
C seçeneğinde “Adres: Beşiktaş, İstanbul” ifadesinde adres belirtirken nokta kullanılmamalıdır.
Cevap: C
Soru 3:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde iki nokta (:) doğru kullanılmıştır?
A) Öğretmen, şunları söyledi: çalışkan olun, dürüst olun.
B) Beni dinle: Bak sana ne diyeceğim
C) Arkadaşlarımla buluşmak istedim: ama gelmediler.
D) Bu konu çok önemli: Ancak kimse ilgilenmiyor.
E) Yeni telefon aldım: oldukça pahalıydı.
Çözüm:
A seçeneğinde iki nokta, açıklama öncesinde doğru bir şekilde kullanılmıştır.
Cevap: A
Soru 4:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tırnak işareti (” “) doğru kullanılmıştır?
A) Mehmet, “çok yorgun olduğunu” söyledi.
B) “Beni bekle” dedi annesi, “akşam birlikte yemek yiyeceğiz.”
C) Öğretmen “Bugün önemli bir konu işleyeceğiz dedi.
D) Ayşe, “sınava hazırlanıyorum” dedi.
E) Dün “Ali’nin kitabını okudum dedi.
Çözüm:
B seçeneğinde tırnak işareti hem başlangıç hem de son kısımda doğru şekilde kullanılmıştır.
Cevap: B
Soru 5:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısa çizgi (-) yanlış kullanılmıştır?
A) Türk-Alman ilişkileri gelişmeye devam ediyor.
B) 2015-2019 yılları arasında çok çalıştı.
C) Akşamları 18:00-20:00 saatleri arasında çalışıyorum.
D) Bu hafta sonu okul-aile birliği toplantısı yapılacak.
E) Çalıştığı yer-Şişli’ye çok yakın.
Çözüm:
E seçeneğinde kısa çizgi yanlış kullanılmıştır. Araya kısa çizgi yerine tire (—) veya virgül konulması daha uygun olurdu.
Cevap: E
Soru 6:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalı virgül (;) doğru kullanılmıştır?
A) Kitaplar, defterler, kalemler; hepsi masanın üstünde.
B) Ayşe sınavda çok iyi; Ahmet ise başarısız oldu.
C) Yeni bir bilgisayar aldım; telefon da aldım.
D) Gün içinde çok şey yaptık; ve akşam yemeğine geçtik.
E) Çalışmalara çok emek veriyor; çünkü iyi sonuç almak istiyor.
Çözüm:
A seçeneğinde noktalı virgül, virgülle ayrılan ögeleri gruplandırmak amacıyla doğru şekilde kullanılmıştır.
Cevap: A
Soru 7:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde parantez ( ) yanlış kullanılmıştır?
A) O gün çok mutluydu (çünkü uzun zamandır görüşmediği arkadaşlarını görmüştü).
B) Ahmet (1995 İstanbul doğumlu) yarışmayı kazandı.
C) Kitap (Bir Sonbahar Hikayesi) çok ilginçti.
D) Bahçede büyük bir köpek varmış (komşular söyledi).
E) Toplantı (ilk defa bu kadar kalabalıktı) çok verimli geçti.
Çözüm:
C seçeneğinde “Bir Sonbahar Hikayesi” kitabın adı olduğu için tırnak içinde ya da italik yazılmalı, parantez kullanılmamalıydı.
Cevap: C
Soru 8:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde üç nokta (…) doğru kullanılmıştır?
A) Konuşmasına devam etti… fakat kimse dinlemedi.
B) Dün orada mıydın…
C) Eve dönerken birden aklıma geldi…
D) Tam anlayamadım ama… belki de öyle olmuştur.
E) Kitapta birçok yeni bilgi vardı…
Çözüm:
C seçeneğinde üç nokta, sözün kesildiğini veya cümlenin bitmediğini belirtmek için doğru şekilde kullanılmıştır.
Cevap: C
Soru 9:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlem (!) doğru kullanılmıştır?
A) Harika bir gündü değil mi!
B) Ne kadar sakin bir gün!
C) Onu gördüğümde “heyecanlandım!”
D) Dikkatli ol, düşeceksin!
E) “Bir daha yapma” dedi!
Çözüm:
D seçeneğinde uyarı niteliğinde kullanıldığı için ünlem doğru kullanılmıştır.
Cevap: D
Soru 10:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru işareti (?) doğru kullanılmıştır?
A) Yarın gelecek misin?
B) Onun geleceğini kim biliyor.
C) Nasıl bir gün geçirsek acaba?
D) Gitmeli miyim.
E) Şimdi mi yapalım yoksa sonra mı.
Çözüm:
A seçeneğinde soru cümlesi doğru bir şekilde soru işareti ile sonlandırılmıştır.
Cevap: A