NOKTA (.)

Anlamca tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.

• İnsan ne kadar çok okursa o kadar çok yükselebileceğini bilmelidir.

Bazı kısaltmaların sonuna konur.

• Alb. (albay), Dr. (doktor), Prof. (profesör), Cad. (cadde), Sok. (sokak), 5. (sayfa), sf. (sıfat), vb. (ve başkası, ve benzeri, ve benzerleri, ve bunun gibi), Alm. (Almanca)

Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.

• 3. (üçüncü), 15. (on beşinci), II. Mehmet, XIII. Louis, XV. yüzyıl, 2. Cadde, 20. Sokak, 4. Levent

Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur.

• 1, 2 ve 3. sorular, XI — XII. yüzyıllar arasında

Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur.

1. I. 2. a. B.

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

• 29.5.1453, 29.X.1923

Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir, bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz.

• 29 Mayıs 1453, 29 Ekim 1923

Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

• Tören 09.15’te başladı. Uçak 19.30’da kalkacak.

Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur.

• Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.

Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur.

• 1.070, 452.386, 58.640.723

Genel ağ adreslerinde kullanılır.

• http://tdk.org.tr

VİRGÜL (,)

Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur.

• Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu sıcak odanın havasında erir gibi oldum.

Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

• iyi olmak kolaydır, âdil olmak zordur.

Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur.

• Yazar, hayatı boyunca biriktirdiği deneyimleri roman biçiminde sunuyor bize bu eserinde.

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur.

• Tatillerde doğduğum yere, Bursa ‘ya, giderim.

Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur.

• İki günü eşit olan kişiler ziyandadır, dedi.

Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur.

— Baban işten ne zaman gelecek, diye sordu bana.

Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.

• Başını hafifçe kaldırdı,
  — İşi yarına kadar bitiririm, dedi.

Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır.

• 42,6 (kırk iki tam, onda altı)

Ret, kabul ve teşvik bildiren sözcüklerden sonra konur.

• Peki, gideriz.
  Olur, ben de size katılırım.
  Tamam, ben de sizinle geliyorum.

Anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.

• Kadın, gazeteciye her şeyi anlattı.
  Genç, polisten yardım istedi.

Hitap için kullanılan sözlerden sonra konur.

• Sayın Başkan, Sevgili Kardeşim, Değerli Arkadaşım

NOKTALI VİRGÜL (;)

Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.

• İngiltere, Rusya, Azerbaycan; Londra, Moskova, Bakü.

Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

• Kel ölür, sırma saçlı olur; kör ölür, badem gözlü olur.

İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir.

• Yeni edebiyatımız; roman, öykü, tiyatro, deneme ve eleştiri gibi türleri Batı’dan almıştır.

İKİ NOKTA (:)

Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur:

• Yol kenarındaki tezgâhlarda her türlü hediyelik eşya satılıyordu: biblolar, tespihler, porselen tabaklar, halı/ar…

Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:

• Yazarın anlattıklarından şunu çıkarıyoruz: En büyük zenginlik deneyimdir.

Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:

• Hacivat: Karagözüm, gel mangal sefası yapalım.
  Karagöz: Kangal alalım ama kangala bahçe dar gelir.

Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

• Pek güzel anlamadım. Tekrar sordum:
  — Ant ne?
  — Bilmiyor musun?

ÜÇ NOKTA (…)

Cümlenin anlatım olarak tamamlanmadığını veya benzer örneklerin süreceğini belirtmek için konur.

• Şimdi doğru eve… (gidiyorsun)

Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur.

• Kılavuzu karga olanın burnu b…tan çıkmaz.

Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur.

• Her sabah izlediğimiz gün doğumu ile hayran olduğumuz gün batımı arasında sayısız güzellikler akıp gidiyor.

SORU İŞARETİ (?)

Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur.

• Sınavlar ne zaman başlıyor?

Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur.

— Adınız?
— İşiniz?

Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır. 

• Yunus Emre (1240 ? – 1320)

ÜNLEM İŞARETİ (!)

Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur.

• Bu bebek ne tatlı böyle!

Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur.

• Hey, buraya bak!

KISA ÇİZGİ (-)

Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur.

• Yaşadığımız şu güzel ve esrarengiz dünyada bir yer-
  lerden gelip bir yerlere akan bir ırmak gibiyiz

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için konur, bitişik yazılır.

• Gezimize ülkenin başkentinden, Kuala Lumpur’dan, başlıyoruz.

Sözcüklerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır.

• çiçek-çi-lik, göz-lük-çü-ler-in

Fiil kök ve gövdelerini, ekleri, heceleri göstermek için kullanılır.

• gel-, dur-, say-, gez-, aldır-, okut-
  -lar, -ler, -da, -de, -lık, -lik
  il-ko-kul, ha-nı-me-li, ba-lık-çı-la-rın

Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır.

• Aydın-İzmir yolu, Türk-Alman ilişkileri, Ural-Altay dil grubu, 09. 30-1 o. 30, Beşiktaş-Fenerbahçe karşılaşması, Soy-dil-din üçgeni, 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı

UZUN ÇİZGİ / KONUŞMA ÇİZGİSİ (—)

Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir.

• — Kaptan mıydın?
  — Evet. ..

Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir.

• Çocuk — Düüt! (Seyirciye bakıp gülümser.)
  Anne — Aşk olsun ne var yani mühendis olsa!

EĞİK ÇİZGİ (/)

Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur.

Ne atom bombası / Ne Londra Konferansı / Bir elinde cımbız / Bir elinde ayna / Umurunda mı dünya!

Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur.

• Altay Sokağı No.: 21/6 Kurtuluş / ANKARA

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

• 29/ 10/1 923, 29/X/1 923

Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır.

• -mış / -miş, -lı / -li, -ar / -er

TIRNAK İŞARETİ (” “)

Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır.

• Karacaoğlan “Yiğit olan sırrını kimseye demez, kötü kalbindekini dile getirir.” der.

Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır.

• Edebiyat tarihi ulusumuzun başlangıcından günümüze kadar üretilen edebi eserleri tarihsel gelişim çizgisi içerisinde incelerken o dönemin “zihniyet” ini de mutlaka dikkate almalıdır.

Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır.

• Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler.
  Eserin “Yazım Kuralları” bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.

YAY AYRAÇ ( )

Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır.

• Anadolu köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) kendimizi göstermek için geziyoruz.

Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır.

• Yunus Emre’nin (1240?-1320) eserlerindeki sade dil onu günümüze ulaştırmıştır.

Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır.

• İhtiyar — (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın…

Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır.

• Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? (Mehmet Akif Ersoy)
  Bir isim kökü, gerektiğinde çeşitli eklerle fiil kökü durumuna getirilebilir (Zülfikar 1991: 45).

Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.

• Filozofların yüzyıllar boyunca arayıp bulamadıkları beşinci elementtir aşk.

Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur.

I) A) B) II) 1) 2)

KESME İŞARETİ (‘ )

Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

• Türkiye’mizin, Gül Baba’ya, Eski Çağ’ın

Sayılara, kısaltmalara getirilen ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

• 1920’de, 2’nci madde, 4’üncü kat; 7,65’lik, 657’yle vb.
  TBMM’nin, TDK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye vb.

Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur.

• Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, TDK Başkanı’na

Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur.

• İş başvuruları 14 Haziran’a kadar sürecektir.