Kurmay yüzbaşı rütbesiyle askerî eğitimini tamamlayan Mustafa Kemal’in ilk görev yeri Suriye’deki Şam şehri oldu. Mustafa Kemal, Şam’dayken ülkenin içinde bulunduğu sorunlara çözüm üretmek için bazı komutan arkadaşlarıyla Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurdu.

Dikkat: Mustafa Kemal’in yaptığı bu çalışma vatanseverlik, liderlik ve teşkilatçılık özelliklerini yansıtmaktadır.

Mustafa Kemal gizlice geldiği Selanik şehrinde Vatan ve Hürriyet Cemiyetinin şubesini açtı. Cemiyetin Selanik şubesi süreç içerisinde İttihat ve Terakki Cemiyeti ile birleşme kararı aldı. Ancak Mustafa Kemal, bir süre sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleriyle fikir ayrılığına düşünce cemiyetten ayrıldı.

Karıştırmayalım: Mustafa Kemal, Suriye’de iken gizlice Selanik’e gelerek burada Vatan ve Hürriyet Cemiyetinin Selanik şubesini açtı.

Mustafa Kemal, stajını Şam’da bulunan 5. Ordu’da tamamladıktan sonra 1907 yılında “kıdemli kurmay yüzbaşı” olarak merkezi Manastır’da bulunan 3. Ordu karargahının Selanik biriminde göreve atandı.

31 MART OLAYI VE MUSTAFA KEMAL

II. Meşrutiyet’in ilanından sonra meşrutiyet karşıtı grupların kışkırtmasıyla İstanbul’da gerici nitelikli bir ayaklanma çıktı (31 Mart Olayı). Bu ayaklanmayı Selanik’ten gelen Hareket Ordusu bastırdı. Mustafa Kemal, Mahmut Şevket Paşa komutasındaki bu orduda kurmay başkanlığı görevini üstlendi. Hareket Ordusu’na bu adı veren Mustafa Kemal, ordunun hareket planını da yaptı.

Önemli Bilgi: Bu isyan miladi takvime göre, 13 Nisan 1909 tarihinde başladı. Fakat o dönemde kullanılan Rumi takvime göre bu tarih 31 Mart 1325 tarihine denk gelmekteydi. Bu nedenle olaya “31 Mart Olayı” adı verildi.

Mustafa Kemal, 21 Nisan 1909’da Hareket Ordusu’nun kurmay başkanı imzasıyla yayımladığı emirde ” Hareket Ordusu görevini, yalnız askerî yönden yapacaktır. Politik konular ve bu konuda İstanbul ile görüşme yapmak şimdilik görev dışıdır.” sözlerine yer verdi.

Dikkat: Bu emir, Mustafa Kemal’in ordu ile siyaset işlerinin ayrı yürütülmesi düşüncesini savunduğunun göstergesidir.

MUSTAFA KEMAL TRABLUSGARP’TA

İtalya, sömürge elde etmek ve Akdeniz’e egemen olmak için 1911 yılında Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki son toprak parçası olan Trablusgarp’ı işgal etti. Osmanlı Devleti bölgeye karadan ve denizden yardım gönderebilecek durumda değildi. Bunun üzerine Trablusgarp’a, halkı İtalyanlara karşı harekete geçirmek için bazı gönüllü Türk subayları gizlice gitti. Mustafa Kemal ve arkadaşları da bu gönüllü subaylar arasında yer aldı.

Önemli Bilgi: Mustafa Kemal, gazeteci kimliği ve Şerif takma adıyla Mısır üzerinden gizlice Trablusgarp’a ulaştı.

Mustafa Kemal ve arkadaşları yerli halkı teşkilatlandırarak İtalyanlara karşı örgütlediler. Derne, Tobruk ve Bingazi’de başarılı mücadeleler vererek İtalyanların iç bölgelere doğru ilerlemesine izin vermediler. Mustafa Kemal’in Trablusgarp’taki başarısı gazetelerde resminin yayımlanmasını, adının duyulmasını ve saygınlığının artmasını sağladı.

Dikkat: Mustafa Kemal’in Trablusgarp’taki çalışması teşkilatçılık özelliğini yansıtırken bu görev Millî Mücadele yıllarında milleti düşmana karşı örgütleme adına deneyim kazanmasını da sağladı.

Mustafa Kemal ilk defa gerçek bir savaş deneyimini ve ilk askerî başarısını Trablusgarp’ta kazandı. Trablusgarp’ta sömürgeciliğe karşı ilk savaşını gerçekleştiren Mustafa Kemal başarısından dolayı binbaşılığa yükseldi.

Trablusgarp’taki direnişe karşı başarılı olamayan İtalya, Osmanlı Devleti’ni baskı altında tutmak için On iki Ada’yı işgal etti. On iki Ada’nın işgal edildiği dönemde Balkan Savaşlarının başlaması nedeniyle Osmanlı Devleti İtalya ile Uşi Antlaşması’nı imzaladı ve Trablusgarp ile Bingazi’yi İtalyanlara verdi. On iki Ada ise geçici olarak İtalya’ya bırakıldı.

Hatırlayalım: Trablusgarp ‘ın İtalya ‘ya verilmesi ile Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprak parçasını da kaybetti.

BALKAN SAVAŞLARI VE MUSTAFA KEMAL

1912 yılında Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan ve Karadağ birleşerek Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki egemenliğine son vermek için Osmanlı Devleti’ne savaş ilan ettiler. Böylelikle l. Balkan Savaşı başladı.

Mustafa Kemal, Trablusgarp Savaşı’nın sona ermesi üzerine Balkan Savaşlarına katılmak için İstanbul’a geldi ve Gelibolu’da bulunan Bolayır kolordusunun harekat dairesi başkanlığına atandı. Mustafa Kemal, Balkan Savaşlarına katıldığı sırada Osmanlı Devleti savaşı kaybetmek üzereydi. Bu durum karşısında Mustafa Kemal durumu değiştirmek için çözüm önerilerinde bulundu ancak önerileri kabul görmedi.

Dikkat: Mustafa Kemal’in, Balkan Savaşlarının sonucunun belli olduğu bir süreçte çözüm üretmesi ümitsizliğe yer vermeme özelliğini yansıtmaktadır.

Balkan Devletleri I. Balkan Savaşı sonrasında imzaladıkları Londra Antlaşması’yla elde ettikleri toprakları paylaşmada anlaşamayınca II. Balkan Savaşı çıktı. ll. Balkan Savaşı’na fiilen katılmayan Osmanlı Devleti Bulgaristan’ın düştüğü zor durumdan yararlanarak Edirne’yi kurtardı. II. Balkan Savaşı’nın yaşandığı sırada Gelibolu Kurmay Başkanı olarak görev yapan Mustafa Kemal, Edirne’nin geri alınmasında önemli katkı sağladı.

MUSTAFA KEMAL SOFYA’DA

Mustafa Kemal Balkan Savaşları’ndan sonra Bulgaristan’ın başkenti Sofya’ya askeri ataşe olarak atandı.

Dikkat: Mustafa Kemal’in askeri ataşe olarak Sofya ‘da görev yapması askerî ve diplomatik ilişkilerde deneyim kazanmasını sağladı.

Sofya sosyal etkinliklerin canlı olduğu bir kentti. Mustafa Kemal, Ali Fethi Bey’le S0fya’da ilk kez bir operaya katıldı. Gösteriyi Çar Nikola’nın daveti üzerine onun locasında izlediler. Bu gelişme hem Bulgar yetkilileri içinde itibarını artırdı hem de diğer ülke diplomatları tarafından tanınmasını sağladı. Bu sayede Avrupalı diplomatların Osmanlı Devleti’ne bakışları hakkında bilgi topladı.

Mustafa Kemal, S0fya’da bulunduğu yıllarda buradaki Türklerin faaliyetlerini de yakından izleme fırsatı buldu. Bulgaristan’daki Türkleri ziyaret ederek onların sosyal ve siyasal haklarının yükseltilmesi için çalışmalarda bulundu.

Mustafa Kemal S0fya’da Türk milletvekillerinin bulunduğu Bulgar meclisinin çalışmalarını izledi. Mustafa Kemal gözlemlerinin yer aldığı raporlarına kendi analizlerini de ekleyerek bunları Osmanlı Hükumeti yetkilileriyle paylaştı.

Dikkat: Mustafa Kemal’in S0fya’da bulunması dayanışma – demokratikleşme gibi değerlerin toplum açısından önemini kavramasını ve sanat ile ilgili bilgilerini artırmasını sağladı.