Mustafa Kemal Atatürk, olaylara ve geleceğe ait görüşleri ile her alanda büyük ve etkili düşünceleri olan büyük bir fikir adamıydı. Mustafa Kemal’in fikir hayatının gelişiminde yetiştiği aile ortamı, eğitim hayatı, askeri ve siyasi görevleri, görev yaptığı şehirler ve okuduğu kitaplar etkili oldu.

Önemli Bilgi: Mustafa Kemal’in fikir hayatının gelişimini sağlayan en önemli unsur özellikle tarih kitaplarını okumasıdır. Mustafa Kemal, henüz Selanik Askeri Rüştiyesine giderken dönemin önemli düşünürlerine ait eserleri okumaya başladı.

MUSTAFA KEMAL’İN FİKİR HAYATINI ETKİLEYEN DÜŞÜNÜRLER

Namık Kemal: Mustafa Kemal, Manastır Askeri İdadisinde eğitim görürken vatan şairi Namık Kemal’in eserlerini okuyarak onun meşrutiyet sisteminin gerekliliği ve hürriyetin önemi üzerine görüşlerinden etkilendi. Mustafa Kemal Harp Okulunda Namık Kemal’in eserlerini gizli gizli okumayı sürdürdü.

Önemli Bilgi: Mustafa Kemal, Namık Kemal’i “Türk milletinin yüzyıllardır beklediği ses” olarak nitelendirdi.

Tevfik Fikret: Öğrencilik yıllarından itibaren eserlerini takip ettiği Tevfik Fikret, Mustafa Kemal’in çağdaş ve inkılapçı kişiliğinin oluşmasında etkili oldu. Tevfik Fikret’in Sis, Ferda ve Rücu adlı şiirlerini çok seven Mustafa Kemal onun için “Hangi Türk şairi böyle inkılapçı şiirler yazmıştır?” dedi.

Dikkat: Namık Kemal ve Tevfik Fikret’in eserleri sayesinde Mustafa Kemal’in vatan ve millet sevgisi gelişti.

Mehmet Emin Yurdakul: Mustafa Kemal Türkçü şair Mehmet Emin Yurdakul’un şiirlerini Manastır Askeri İdadisindeyken okumaya başladı. Böylece Türk kültürü ve tarihi ile beslendi.

Ziya Gökalp: Mustafa Kemal Ziya Gökalp’in Türk Tarihi’nin bir bütün olarak değerlendirilmesi, gerekliliği halkın yararının gözetilmesi, eğitim ve öğretimin birleştirilmesi, dilin sadeleştirilmesi, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması gibi görüşlerinden etkilendi.

Dikkat: Mustafa Kemal Atatürk’ün çağdaş Türk devletini oluşturma konusunda yaptığı birçok inkılap Ziya Gökalp’ten etkilendiğinin göstergesidir.

Aydınlanma Felsefesi Düşünürleri: Mustafa Kemal Fransız İhtilalinin fikir hazırlayıcılarından olan J. J. Rousseau, M0ntesquieu,Voltaire gibi düşünürlerin özgürlük, demokrasi ve milliyetçilik ile ilgili düşüncelerinden etkilendi. Mustafa Kemal, Manastır Askeri İdadisinde eğitim görürken okuduğu J.J. Rousseau’nun eserlerinde yer alan ulusal egemenlik, ulusçuluk ve yurttaşlık gibi kavramlardan etkilendi. Mustafa Kemal Rousseau’nun “Toplum Sözleşmesi” adlı eserinde önemli bulduğu yerlerin altını çizerek dikkatle okudu. Fransız düşünür Montesquieu’nun da cumhuriyetin erdemlerine dair Fikirleri ile eserleri onun özgürlüğe dair düşüncelerinin gelişmesine katkı sağladı.

J.J. Rousseau’nun “Toplum Sözleşmesi” adlı eserinden

• Egemenlik halk oyununun yürütülmesinden başka bir şey olmadığı için bence hiç bir zaman başkasına devredilemez. İktidar başkasına geçebilir ama irade geçmez.
• Yalnız genel irade devletin güçlerini herkesin iyiliğine uygun olarak yönetebilir.

Atatürk’ten Düşünceler

• Kayıtsız şartsız egemenliğin bir zerresini, sıfatı ismi ne olursa olsun, hiçbir makama vermemek, verdirmemek gerekir.
• Her kuvvet ancak milletin irade ve emeline uymak suretiyle yaşayabilir.

MUSTAFA KEMAL’İN FİKİR HAYATINI ETKİLEYEN OLAYLAR

Mustafa Kemal’in fikir hayatının gelişmesinde içinde bulunduğu dönemin olaylarının da büyük rolü oldu. Atatürk’ün çeşitli konular ile ilgili yaşadıkları, gözlemleri ve okudukları bunlardan çıkardığı sonuçlar fikir dünyasını zenginleştirdi.

Mustafa Kemal’i Etkileyen Tarihî Olaylar

Fransız İhtilali (1789)

• Fransız İhtilali’nin milliyetçilik, özgürlük ve eşitlik fikirleri Osmanlı İmparatorluğu’nda da yankı bulmuştur. Mustafa Kemal, Fransız İhtilali’nin yaydığı bu fikirleri benimsemiş ve milli bağımsızlık hareketine öncülük etmiştir.

Balkan Savaşları (1912-1913)

• Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkanlardaki toprak kayıpları ve düşman güçlerin saldırıları, Mustafa Kemal’e Osmanlı’nın zayıflığını ve milli mücadele gerekliliğini göstermiştir. Balkan Savaşları, onun Türk milletinin bağımsız bir devlet çatısı altında yaşama gerekliliğine olan inancını güçlendirmiştir.

Trablusgarp Savaşı (1911)

• Mustafa Kemal’in savaşta halkı örgütleyerek İtalyanlara karşı verdiği mücadele, ona bağımsızlık fikrini sahada pratiğe dökme fırsatı tanımıştır. Trablusgarp Savaşı, liderlik becerilerini geliştirdiği ve halkı savunma konusunda deneyim kazandığı bir süreç olmuştur.

1. Dünya Savaşı ve Çanakkale Cephesi (1915)

1. 1. Dünya Savaşı’nda özellikle Çanakkale Cephesi, Mustafa Kemal’in stratejik liderlik yeteneğini gösterdiği ve halkın güvenini kazandığı önemli bir cephe olmuştur. Çanakkale’deki başarıları, onun ulusal lider olarak tanınmasını sağlamış ve ileride Kurtuluş Savaşı’na önderlik etmesine zemin hazırlamıştır.

Samsun’a Çıkışı (19 Mayıs 1919)

• Samsun’a çıkarak Kurtuluş Savaşı’nı başlatması, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesindeki ilk adımı olarak kabul edilir. Bu olay, Osmanlı Devleti’nin son bulduğu ve Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı süreci başlatmıştır.