Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)
İtilaf Devletleri safında Birinci Dünya Savaşı’na katılan Çarlık Rusya, ülkesinde Bolşevik İhtilali çıkınca Brest Litovsk Barış Antlaşması’nı imzalayarak savaştan çekilmiştir. Bolşevik İhtilali sonucunda yıkılan Çarlık Rusya’nın yerine Sovyet Rusya kurulmuştur. İtilaf Devletleri, Rusya’da kurulan yeni düzene ve Anadolu’da kurulmakta olan Yeni Türk Devleti’ne karşı cephe alınca ortak düşmana karşı Sovyet Rusya ile TBMM arasında bir yakınlaşma olmuştur. Bu yakınlaşma iki taraf arasında 16 Mart 1921 tarihinde Moskova Antlaşması’nın imzalanmasına ortam hazırlamıştır. Antlaşmanın metninin başında “her ulus kendi geleceğini kendisi belirler” ifadesine yer verilmiş ve taraflar birbirlerinin yönetimlerine saygı göstermişlerdir.
Bu antlaşmaya göre;
- Sovyet Rusya Misakımillı’yi tanımıştır.
- Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya’sı arasında imzalanmış olan antlaşmalar hükümsüzdür.
- Sovyet Rusya kapitülasyonların kaldırılmasını kabul etmektedir.
- Sovyet Rusya, TBMM Hükümeti’nin Gürcistan ve Ermenistan ile imzaladığı antlaşmalarla belirlediği sınırları Batum’un Gürcistan’a verilmesi şartıyla tanımıştır.
Önemi ve Sonuçları:
- Sovyet Rusya, TBMM’yi tanıyan ilk Batılı devlet olmuştur.
- TBMM, ilk büyük elçiliğini Sovyet Rusya’da açmış ve Ali Fuat Paşa’yı Moskova büyük elçiliğine atamıştır.
- Batum’un Gürcistan’a bırakılmasıyla Misak-ı Milli’den ilk taviz verilmiştir.
Türkiye – Afganistan “Dostluk Antlaşması” (1 Mart 1921)
Türkiye – Afganistan “Dostluk Antlaşması” ile TBMM, Afganistan’ın bağımsızlığını tanıma; Afganistan da TBMM’yi destekleme kararı almıştır. Bu antlaşma ile Afganistan, TBMM’yi tanıyan ilk İslam devleti olmuştur.
