Hücreler bölünerek çoğalır. Hücre bölünmesi tüm canlılarda görülen bir olaydır. Bu olayın amacı hücre bölünmesinin gerçekleştiği canlı veya hücreye bağlı olarak yeni hücre meydana getirmek, yenilenme ve büyümeyi sağlamaktır. Ayrıca bazı canlılarda yumurta ve sperm gibi eşey hücrelerini oluşturmaktır. Bir hücrenin bölünebilmesi için önce belli bir büyüklüğe ulaşması gerekir. Mitoz ve mayoz olmak üzere iki çeşit bölünme görülür.
Mitoz bölünme tek hücreli canlılardan, çok hücreli canlılara kadar bütün canlılarda görülen bir bölünme şeklidir. Mitoz bölünmede, ana hücreden iki yavru hücre oluşur. Oluşan bu hücreler ana hücre ile aynı sayı ve özellikteki kromozomları içerir. Oluşan yavru hücreler tıpatıp atasına benzer.
Mitoz; profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olmak üzere dört evreye ayrılır. Hücre, mitoz sırasında birbirini takip eden bu evrelerden geçer. Bu evreler sırasında çekirdeğin ve sitoplazmanın bölünmesiyle iki yavru hücre oluşur. Hücre bölünmesi öncesinde çekirdekte bulunan kalıtım maddesinin (DNA) bir kopyası yapılır. Hücrenin bölünmeye hazırlandığı bu sürece interfaz adı verilir.
Çekirdekte bulunan kalıtım maddesi mitozun başlangıcında kromozom adı verilen yapılara dönüşür. Hayvan hücreleri sitoplazma bölünmesi sırasında ortadan ikiye boğumlanır. Boğumlanma ana hücreden iki yavru hücre oluşuncaya kadar devam eder.
Hayvan Hücresinde Mitoz
Bitki hücresinde hücre duvarı bulunduğu için sitoplazma bölünmesi boğumlanma ile olmaz. Bunun yerine hücrenin ortasında ara lamel adı verilen bir yapı oluşur. Ara lamel hücre zarına gelinceye kadar bölünme devam eder. Sonuçta ana hücreyle aynı sayıda ve özellikte kromozomları içeren iki yavru hücre oluşur.
Bitki Hücresinde Sitoplazma Bölünmesi
Mitoz bölünme tek hücreli canlılarda üreme, çok hücreli canlılarda ise büyüme, gelişme ve onarım (yenilenme) gibi canlılık faaliyetlerinin gerçekleşmesini sağlar. Mitoz bölünme ile gerçekleşen üreme şekline eşeysiz üreme denir. Ana canlıdan tamamen kendisine benzeyen yavru canlılar oluşması şeklinde gerçekleşen bu olayda eşey hücreleri rol almaz.
ÜREME
- Amibin belli bir olgunluğa ulaşınca bölünmesi
- Tüberküloz mikrobunun vücutta çoğalması
- Ortadan kesilen denizyıldızının her iki parçasının kendisini tamamlaması
- Poliket adı verilen solucanların birçok parçaya ayrılsa bile her bir parçasının yeni bir solucan oluşturması
- Enine bölünen planaryanın her parçasının yeni planaryalar oluşturması
- Patatesin üzerindeki filizlerin gelişerek yeni patatesler oluşturması
- Gül dalının toprağa dikilerek yeni bir gül bitkisi oluşturması
- Toprağa dikilen kuru soğandan yeni bir bitki oluşması
- Söğüt dalının toprağa dikilerek yeni söğüt bitkisi oluşturması
- Çilek bitkisinin toprak üstünde bulunan sürünücü gövdesinden yeni çilek bitkisinin oluşması
- Denizanasının vücudunda oluşan çıkıntıların büyüyüp gelişerek yeni denizanaları oluşturması
BÜYÜME
- Civcivin tavuk hâline gelmesi
- Embriyodan bebeğin oluşması
- İnsanların boyunun uzaması
YENİLENME
- Kertenkelenin kopan kuyruğunu onarması
- İnsan vücudundaki yaraların iyileşmesi
- Kemik iliğinden yeni kan hücrelerinin oluşması
- Denizyıldızının kopan kolunu yenilemesi
- Kırılan kemiklerin onarılması
- Yengecin kopan çenesini tamamlaması
- Semenderin kopan bacağını tamamlaması
