METABOLİZMA

Hücre içindeki bütün yapım ve yıkım olaylarına metabolizma denir. Metabolizma ikiye ayrılır.

A) Anabolizma = Özümleme = Yapım

Küçük moleküllü maddelerin büyük moleküllü maddelere dönüşmesidir. Bütün sentez olayları anabolizmadır. Örnek: Protein sentezi, yağ sentezi, fotosentez v.s

B) Katabolizma = Yadımlama = Yıkım

Büyük moleküllü maddelerin küçük moleküllü maddelere dönüşmesidir. Örnek: Solunum, hidroliz (sindirim)

Enerji alan yani enerji harcanan tepkimelere endergonik tepkime, Enerji veren tepkimelere ise ekzergonik tepkime denir. Örneğin protein sentezi, fotosentez gibi anaboliktepkimeler endergonik, solunum gibi katabolik tepkimeler ekzergoniktir.

Genel olarak gençlerde Anabolizma > Katabolizma, ergin insanlarda Anabolizma = Katabolizma, yaşlılarda ise Anabolizma < Katabolizma şeklindedir.

Metabolizma hızı cinsiyete, yaşa, kiloya, çevre şartlarına, hormonlara ve yapılan işe göre değişebilir. Ancak alınan besinin kalori değeri metabolizmayı etkilemez.

Vücut ısısı çevreye göre değişmeyen, yani sabit ısılı olan hayvanlara sıcakkanlılar denir. Vücut ısısı çevreye göre değişen hayvanlara ise soğukkanlılar denir. Kuşlar ve memeliler sıcakkanlı, diğer hayvanlar soğukkanlıdır.

Sıcakkanlılarda kışın, vücut çok ısı kaybeder. Bu ısıyı telafi etmek için metabolizmaları hızlanır. Yazın da metabolizmaları düşer. Soğuk kanlılar ise değişken ısılı oldukları için kışın vücut ısıları düşer, yazın yükselir. Yani soğukkanlılarda yazın metabolizma daha hızlıdır. Örneğin yılanlar kış uykusuna yatarlar ve metabolizmaları çok düşer ama yazın metabolizmaları hızlanır.

Genel olarak sıcakkanlıların metabolizması (vücut ısısını sabit tutmak için) soğukkanlılardan daha hızlıdır.

Bazal metabolizma: Bir canlının yaşaması için gereken minimum enerji düzeyidir. Kış uykusuna yatan hayvanlar, uyku halindeki tohum, endospor oluşturan bakteriler ve kışın yaprak döken bitkiler bazal metabolizmaya örnektir.

Bir insanın bazal metabolizması şu şartlarda ölçülür;

1. Dinlenme halinde
2. Oda sıcaklığında
3. Sağlıklı durumda
4. Yemekten yaklaşık 12 saat sonra

• Bir insanın uykuda bazal metabolizması ölçülemez. Çünkü rüyaların etkisiyle metabolizma hızlanabilir
• Bir insanın tükettiği oksijen miktarı, ürettiği karbondioksit miktarı ve kaybettiği ısı miktarına bakılarak bazal metabolizma hızı ölçülebilir
• Bazal metabolizma durumundaki bir insanda kalp çalışması, sinirsel iletim ve aktif taşıma gibi yaşamsal olaylar için ATP harcanırken, yoğun çizgili kas faaliyeti için ATP harcanmaz. Çünkü bazal metabolizmada birey dinlenme halinde olur.