Meşruti Monarşi’den Cumhuriyet’e Geçiş

Cumhuriyet yönetiminin ilk işareti Amasya Genelgesi’nde yer alan “milletin bağımsızlığını yine milletin azmi ve kararı kurtaracaktır.” kararı ile belirtilmiş,

Büyük Millet Meclisi’nde “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” kararına yer verilmiş,

20 Ocak 1921’de kabul edilen Teşkilat-ı Esasi’de (1921 Anayasası) “Türkiye Devleti TBMM’ce idare olunur…” kararı kabul edilmiş,

1 Kasım 1922’de saltanat kaldırılarak monarşi yerine millet iradesine geçilmiştir.

1920 — 1923 arası Saltanat taraftarları ile ulusal devlet tarafları arasında yaşanan tartışmalar; 1 Kasım 1922’de Saltanatın kaldırılması sonrası “rejim tartışmaları” biçiminde devam etmiştir.

Bu sebeple 23 Nisan 1920’de kurulan Yeni Türk Devleti’nin “rejim sorunu, hükümet kurma zorlukları ve hükümet üyeleri arasında yaşanan uyumsuzluk“ gibi sorunlar Cumhuriyet’in ilanı ile giderilmeye çalışılmıştır.

Bu doğrultuda,

• 1 Nisan 1923’te seçimlerin yenilenmesine karar verilmiştir.
• 11 Ağustos 1923’te II. TBMM açılmış ve 1 Ekim 1927’ye kadar çalışan bu meclis Cumhuriyete geçişi sağlamış, birçok inkılabın yasaları bu meclis tarafından çıkarılmıştır.
• 9 Eylül 1923’te Mustafa Kemal önderliğinde, Türkiye’nin ilk siyasi partisi olan Halk Fırkası kurulmuş ve 11 Eylül 1923’te Mustafa Kemal, Halk Fırkası başkanlığına seçilmiştir.
• 19 Ekim 1923’te Ankara başkent ilan edilmiştir.
• 27 Ekim 1923’te Ali Fethi Okyar başkanlığındaki hükümet istifa etmiş ve 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilmiştir.

Cumhuriyet’in ilanı ile,

• İlk kabine Hükümet Başkanı İsmet Bey olmuş,
• Mustafa Kemal Cumhurbaşkanlığına getirilmiş,
• Ali Fethi Okyar Meclis Başkanı olarak göreve başlamıştır.

Atatürk’ün, “Demokrasinin tam ve en belirgin hükümet şekli Cumhuriyet’tir.” sözü paralelinde, Cumhuriyet’in ilanı ile;

• Türkiye Devleti’nin yönetim anlayışının millet egemenliğine dayandırılması,
• Türk milletinin kendi yöneticilerini belirleme, yöneticilerini seçim yoluyla değiştirme ve denetleme yetkisini eline alması,
• Reşit olan her bireye serbestçe oy hakkının tanınması,
• Demokrasi ile yönetime bağlı olarak ülkede yeni kurumların oluşturulması,
• Kanun üstünlüğü ve herkes için adalet amaçlı toplumsal ayrıcalıkların kaldırılması,
• Bireylerin özgürlüğü sağlanarak eşit yurttaşlık anlayışının kabul edilmesi

gelişmelerine ortam hazırlanmıştır.