Merkezi sinir sistemi tüm yönetimin merkezinde olduğundan bu şekilde isimlendirilmiştir. Beyin, beyincik, omurilik ve omurilik soğanı bu kısımda yer alır.

Nöronlardan gelen bilgiyi değerlendiren ve gerekli cevabı ilgili organa ileten bölüm merkezi sinir sistemidir.  Organlar ile merkezi sinir sistemi arasındaki sinir ağını kontrol eden ise çevresel sinir sistemidir. Merkezi sinir sistemi; beyin, beyincik, omurilik ve omurilik soğanından oluşur.

Beyin

Vücudumuzdaki en sert kemiklerden biri olan kafatasının altında yer alan beyin, sinir sisteminin en büyük organıdır.

Yumuşak dokulardan oluşan beyin, kıvrımlı bir yapıya sahiptir, Kıvrımlar ne kadar derin ve çok olursa sinirsel iletim o kadar iyi olur. Sağ ve sol lob olmak üzere iki yarım küreden oluşur.

Beyin ile kafatası arasında katlı zar tabakası bulunur ve beyni darbelerden sarsıntılardan korur. Çapraz işlevli olarak çalışır. Sağ yarım küre, sol organları sol yarım küre is sağda bulunan organları yönetir.

Beynin Görevleri

• Kan basıncını düzenler.
• Vücut sıcaklığını düzenler.
• Acıkma, susama, uyku, uyanık kalma gibi hayatsal faaliyetlerden sorumludur.
• Hormonların ne zaman ve hangi düzeyde salgılanacağını belirler.
• Düşünme, öğrenme, hafıza değerlendirme durumu burada sağlanır.
• Duyu organlarından gelen uyarıları değerlendirir.

Beyincik

Yapı ve görünüş olarak beyne benzer. Beynin arka tarafında omurilik soğanı üzerinde yer alır.

Beyin gibi kıvrımlardan oluşan bir yapıya sahiptir.

Beyinciğin Görevleri

• Kol ve bacak kaslarının birbiri ile uyumlu çalışmasını sağlar.
• Vücudun denge merkezidir.
• Kas faaliyetlerini düzenler.

Not: Beyinciği olmayan bir kuş denge sağlayamadığı için uçamaz. Beyinciği hasar gören bir insan dans edemez, yürüyemez, bisiklet süremez, koşamaz.

Omurilik

İnsan vücudunda hassas bölgelerden biri olan omurilik; omurilik soğanından başlayarak kuyruk sokumuna kadar devam eder. Vücudumuzda 33 tane omur vardır ve bu omur kemikleri birleşerek İçinde omurilik barındıran omurgayı oluşturur.

Omur kemikleri takımlar halinde bulunur ve omur gruplarının içinde yer alan omurilik her omur bölgesinde farklı bir organdan sorumludur.

Omurgadan beyne ve diğer organları uzanan sinirlerin tamamı omurilik içinden geçer. Refleks merkezidir.

Vücuda yapılan ani etkilere karşılık vücudun gösterdiği tepkiye refleks denir.

Omuriliğin sorumlu olduğu refleksler ikiye ayrılır.

Doğuştan kazanılan (kalıtsal) refleks:

Genetik bilgi (DNA) ile aktarılan reflekslerdir. Her insanda aynı şekilde aktarılır.

• Yeni doğan bebeğin emme hareketi
• İğne batan parmağın geriye doğru çekilmesi
• Göz bebeğinin ışıkta büyüyüp küçülmesi
• Gürültülü seslerden ürkme davranışı, doğuştan kazanılan (kalıtsal) reflekslere örnektir.

Sonradan kazanılan (şartlı) refleksler:

Doğduktan sonra tecrübe edinilerek ve öğrenilerek kazanılan davranışlardır. Genetik olarak nesilden nesile aktarılmaz.

• Bisiklet sürme
• Örgü örme
• Paten kayma
• Dans etme
• Limon görünce ağzın sulanması
• Yüzme, davranışları sonradan kazanılan şartlı reflekslerdir.

Limon görünce ağzın sulanması istemsiz bir davranış olup, şartlı refleks olarak adlandırılır. Bunun nedeni limonu ilk defa gören insanın tepkisiz kalması, tadına baktıktan sonra gördüğünde ağzının sulanmasıdır.
Deneyim söz konusudur.

Omuriliğin Görevleri

• Refleksleri kontrol merkezidir.
• Beyin ile organlar arasındaki sinirsel iletimi sağlar.

Omurilik soğanı

Beynin altında, soğan görüntüsünde olan bu bölüm hayati önem taşımaktadır. Boynun üst kısmında yer alır.

Bebeklerde kemik gelişimi tam olmadığından zarar görmemesi için hassasiyet gösterilmelidir.

Omurilik Soğanı Görevleri

• Solunum, dolaşım, sindirim ve boşaltım sistemlerinin çalışmasından sorumludur.
• İstem dışı çalışan iç organların yönetim birimidir.
• Soluk alıp verme, yutma, hıçkırık gibi istemsiz kas faaliyetlerinden sorumludur.

Not: Omurilik soğanı hasar gören bir canlı yaşamına devam edemez.

Çözümlü Örnek Test Soruları: Merkezi Sinir Sistemi

Soru 1:

Merkezi sinir sistemi hangi organlardan oluşur?
A) Beyin ve omurilik
B) Kalp ve akciğer
C) Mide ve bağırsak
D) Kaslar ve kemikler

Cevap: A
Çözüm: Merkezi sinir sistemi, beyin ve omurilikten oluşur. Bu yapı, vücudun tüm sinirsel faaliyetlerini kontrol eder.

Soru 2:

Beyin hangi görevlerden sorumludur?
A) Sindirim faaliyetlerini yürütmek
B) Kanın vücutta dolaşımını sağlamak
C) Düşünme, öğrenme ve hafıza işlemleri
D) Solunum hareketlerini kontrol etmek

Cevap: C
Çözüm: Beyin, düşünme, öğrenme, hafıza ve duyuların yönetiminden sorumludur. Bu nedenle vücudun en karmaşık organıdır.

Soru 3:

Omurilik hangi görevleri yerine getirir?
A) Bilgiyi beyinden vücuda ve vücuttan beyine iletmek
B) Vücudun enerjisini düzenlemek
C) Sindirim sistemini kontrol etmek
D) Kasların büyümesini sağlamak

Cevap: A
Çözüm: Omurilik, beyinden gelen emirlerin vücuda iletilmesini ve vücuttan gelen bilgilerin beyne taşınmasını sağlar.

Soru 4:

Merkezi sinir sistemi, vücudu hangi sinir sistemiyle birlikte kontrol eder?
A) Dolaşım sistemi
B) Çevresel sinir sistemi
C) Sindirim sistemi
D) Solunum sistemi

Cevap: B
Çözüm: Merkezi sinir sistemi, çevresel sinir sistemi ile birlikte çalışarak vücudun tüm sinirsel faaliyetlerini koordine eder.

Soru 5:

Beyincik hangi işlevlerden sorumludur?
A) Denge ve hareket koordinasyonu
B) Hafıza ve düşünme
C) Kan basıncını düzenleme
D) Solunum hızını kontrol etme

Cevap: A
Çözüm: Beyincik, vücut dengesini sağlamak ve hareketlerin koordinasyonunu düzenlemekten sorumludur.

Soru 6:

Beyin ve omuriliği dış etkilerden koruyan yapı nedir?
A) Kaslar
B) Kemikler ve beyin omurilik sıvısı
C) Deri
D) Kan damarları

Cevap: B
Çözüm: Beyin ve omurilik, kafatası kemikleri, omurga ve beyin omurilik sıvısı ile dış etkenlerden korunur. Bu yapı, merkezi sinir sistemi için önemli bir koruma sağlar.