MERİSTEM DOKULAR (Bölünür doku)
Bitkinin büyüme bölgelerinde bulunur ve sürekli bölünebilme yeteneğine sahip olan hücrelerden oluşur.
Meristem dokunun bazı hücreleri bölünme yeteneğini korurken, bazı hücreleri bölünme yeteneğini kaybedip farklılaşarak (çeper kalınlaşır, koful büyür v.s) bölünmez dokuları oluşturur.
Meristem dokular, primer meristem ve sekonder meristem olmak üzere 2 grupta incelenebilir.
1. Primer Meristem (Birincil meristem)
- Kök ve gövdenin uç kısmında bulunup bitkinin boyca uzamasını sağlar.
- Farklılaşarak bölünmez dokuları oluşturan meristem çeşididir.
- Bütün bitkilerde vardır
- Embriyonik kökenli dokudur. Yani tohumdan itibaren primer meristem bulunur. Bitki ölünceye kadar bölünme yeteneğini komyabilir. Bu yüzden bitkilerde büyüme sınırsızdır.
2. Sekonder Meristem (İkincil meristem)
- Bölünmez dokulardan parankimanın yeniden bölünme yeteneği kazanmasıyla sekonder meristem oluşur.
- Enine büyümeyi sağlayan ikincil meristeme kambiyum (demet kambiyumu) denir. Mantar dokuyu oluşturan ikincil meristeme ise mantar kambiyumu denir.
- Sekonder meristem (kambiyum) çift çenekli bitkilerin hem otsu (baklagil) hemde odunsu (elma) olan türlerinde bulunur ama tek çenekli bitkilerde bulunmaz.
- Kambiyum yılda iki defa (ilkbahar ve sonbahar) dışa doğru floemi, içe doğru ise ksilemi oluşturur. Oluşan bu yapılar yaş halkalarını oluşturur. Bu halkalar bitkinin yaşını tesbit etmede kullanılır İletim demetlerini oluşturan bu kambiyuma demet kambiyumu da denir.
- İlkbaharda oluşan yaş halkalarının hücre çeperi ince, sitoplazmaları az yoğun (suyu çok), hücreleri büyük ve açık renklidir. Sonbahar halkalarının ise çeperleri kalın, sitoplazmaları yoğun, hücreleri küçük ve koyu renklidir (yoğunluktan dolayı).
- Bitkinin yıllık halka genişliği iklimle ilişkilidir. Yağış ve sıcaklık gibi çevresel faktörler bitki gelişimi için uygunsa o yılki halkalar geniş, uygun değilse dar olur. Bilim adamları uzun ömürlü ağaçların halkalarına bakarak geçmiş yıllardaki iklim koşulları hakkında fikir sahibi olur.
- Epidermis ile iletim demetleri arasında parankimadan oluşan özel tabakaya korteks denir. Parankima hücreleri bir tabaka şeklini almamışsa korteks adını almaz. İletim demetlerinin en iç kısmındaki özelleşmiş tabakaya ise öz denir. Çift çeneklilerin gövdesinde korteks ve öz bulunurken, kökünde korteks bulunur ama öz bulunmaz. Tek çeneklilerde ise gövdede korteks ve öz şeklinde özelleşmiş tabakalar bulunmaz ama kökte hem korteks hem de öz bulunur.
- Endodermis, kökte bulunur ama gövde ve yaprakta bulunmaz.
