Mısır Sorunu ve Mehmet Ali Paşa İsyanı

Mısır İsyanı Nedenleri:

• Mora’nın kaybedilmesi üzerine Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Suriye ve Girit valiliğini istemesi.
• Suriye ve Girit valiliği verilmeyince oğlu İbrahim Paşa’nın Suriye’yi işgal etmesi.
• Osmanlı ordusu Suriye’yi işgal eden İbrahim Paşa üzerine bir kuvvet gönderdi. Fakat Osmanlı orduları yenilgiye uğradı. Konya’da yapılan ikinci savaşı da Osmanlı kaybetti. Mısır ordusu Kütahya’ya kadar ilerledi. Zor durumda kalan II. Mahmut Ruslardan yardım istedi. Bunun üzerine Rus donanması İstanbul’a geldi. Mısır sorununu uluslararası sorun haline geldi. İngiltere ve Fransa olaya müdahale etti. Bu devletlerin baskısı ile Osmanlı-Mısır arasında 1833 yılında Kütahya Antlaşması imzalandı.

Bu antlaşmaya göre;

• M. Ali Paşa’ya Suriye ve Girit,
• İbrahim Paşa’ya Cidde ve Adana valilikleri verildi.

Fakat her iki tarafta antlaşmadan memnun olmadı. Kendini güvene almak isteyen II. Mahmut Ruslarla Hünkâr İskelesi antlaşmasını imzaladı.

NOT: Denize düşen yılana sarılır sözünü II. Mahmut Ruslardan yardım almak zorunda kaldığında söylemiştir.

Hünkar İskelesi Anlaşması (1833)

• Osmanlı’ya karşı bir saldırıda masrafları ödenmek şartı ile Rusya Osmanlı’ya yardım edecek.
• Rusya’ya yapılacak bir saldırıda Osmanlı boğazları kapatacak ve bu antlaşma 8 yıl sürecektir.

Önemi: Osmanlı Devleti’nin boğazlarla ilgili egemenlik haklarını kullandığı son antlaşmadır.

Nizip Savaşı (1839)

Rusların boğazlar konusunda elde ettiği haklardan rahatsız olan İngiltere ve Fransa, M. Ali Paşa’yı Osmanlı’ya karşı kışkırtıyordu. Osmanlı Devleti ‘de M. Ali Paşa’ya verdiği valilikleri geri almayı amaçlıyordu. Mehmet Ali Paşa’nın Mısır’da toplanan vergilerin göndermesi gereken kısmını göndermemesi üzerine II. Mahmut, M. Ali Paşa’ya savaş ilan etti. Fakat Nizip’te yapılan savaşı Osmanlı kaybetti. Kaptan-ı Derya Ahmet Paşa Osmanlı donanmasını M. Ali Paşa’ya teslim etti. Bu arada II. Mahmut öldü ve Rusya Hünkâr İskelesi antlaşması gereği İstanbul’a girdi. İngiltere durumdan rahatsız oldu ve olay bir Avrupa sorunu haline getirildi. Londra’da uluslararası bir konferans düzenlendi. Konferansa; İngiltere, Osmanlı, Rusya, Prusya ve Avusturya katıldı. 1840 yılında Londra Antlaşması imzalandı.

Buna göre;

• Mısır hukuken Osmanlı’ya bağlı kalmak şartı ile yönetimi M. Ali Paşa’ya bırakılacak.
• Mısır Eyaleti Osmanlı’ya senede 80 bin altın vergi ödeyecek.
• Suriye, Adana ve Girit valilikleri Osmanlı’ya bırakılacak.
• Mısır Valiliği babadan oğula geçme şartıyla Kavalalı ailesine bırakılacak.

NOT: Mısır valilerine Hidiv denilmiştir. Mısır Sorunu kesin olarak çözülmüştür.

Boğazlar Sorunu

Hünkâr İskelesi antlaşmasının süresinin dolması üzerine İngiltere’nin çağrısı ile boğazlar meselesini halletmek için Londra’da bir konferans düzenlendi. Konferansa; Osmanlı, Rusya, Fransa, İngiltere, Prusya ve Avusturya katıldı.

Buna göre:

• Boğazlarda egemenlik hakkı Osmanlı’ya ait olacak.
• Barış döneminde hiçbir savaş gemisi boğazlardan geçemeyecek.
• Boğazlar uluslararası ticarete açık tutulacak.

NOT: Bu antlaşma ile Rusya’nın sıcak denizlere inmesi engellenmiş boğazlar sorunu kesin olarak çözümlenmiştir.

NOT: Mısır ve Boğazlar sorunlarının çözümünde 1838 Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi ile 1839 Tanzimat Fermanlarının Avrupa üzerindeki olumlu etkileri etkili olmuştur.