MECAZI MÜRSEL [Mürsel Mecaz, Düz Değişmece]

– Bir sözün benzetme maksadı güdülmeksizin, bir ilgi dolayısıyla başka bir sözün yerine kullanılmasıdır.

– Mecazımürselde “sanatçı-eser”, “parça-bütün” ,“iç- dış”, “yer— insan”, “sebep-sonuç”, “genel – özel” gibi çeşitli anlam ilişkileri vardır.

Vurulup tertemiz alnından uzanmış yatıyor
Bir Mal uğruna ya Rab, ne güneşler batıyor

Türk bayrağında yer alan “hilal” sözcüğüyle “bayrak”ı kastetmiştir. Varlığın bir bölümü söylenip tamamı kastedilmiştir.

Gurbet çeken gönüller kuşatmıştı ocağı.

“Gurbet çeken gönüller” ifadesi ile ”insanlar” kastedilmiştir. Soyut bir kavramla somut bir kavram kastedilmiştir.

İştiare ile mecazı mürseli karıştırmamalıyız. Bir sözcük, benzetme amacı ile başka bir sözcük yerine kullanılırsa istiare; benzetme amacı olmadan başka bir sözcük yarine kullanılırsa mecazı mürsel olur.

“Bir hilal uğruna, ya Rab ne güneşler batıyor.”.

Yukarıdaki dizede “hilal” benzetme amacı olmadan “bayrak” yerine kullanıldığı için mecazımürsel sanatı yapılmıştır. “Güneş” sözcüğü benzetme amacıyla ”asker” yerine kullanıldığı için istiare sanatı vardır.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal. Mecazı Mürsel
Saçlarına yıldız düşmüş koparma anne! İstiare
Yaralı ceylanım senden başkasına gönül vermem. İstiare
Ey peri nerede olsan da gönlüm şenin yanındadır. İstiare
Anadolu, canına kastedenlere direndi hep. Mecazı Mürsel
Gözler seni bekler, kalp seni. Mecazı Mürsel