Mantık Hataları

Anlamca mantığa ters düşen durumlar içeren cümlelerdir.

“Çantamı açtığımda cep telefonumun ve cüzdanımın kaybolduğunu gördüm.” cümlesinde kaybolan bir şey görünemeyeceği için “görmek” eyleminin kullanılması mantığa aykırıdır. Bunun yerine “Çantamı açtığımda cep telefonumun ve cüzdanımın olmadığını fark ettim.” denmelidir.

“Yoğun kar yağışı trafik kazalarına hatta buzlanmaya neden oldu.” cümlesinde “hatta” sözcüğü cümleye buzlanmanın trafik kazalarından daha önemli olduğu anlamını katıyor. Bu yanlışın düzeltilmesi için cümle, “Yoğun kar yağışı buzlanmaya hatta trafik kazalarına neden oldu.” şeklinde olmalıdır.

“Bu rahatsızlık ilerleyen dönemlerde bitkisel yaşama girmesine, hatta çok ağrı çekmesine neden olabilir.” cümlesinde de benzer şekilde önem sırası bozulmuştur. Bir insanın bitkisel hayata girmesi, ağrı çekmesinden çok daha ciddi bir durumdur. Bu nedenle cümle, “Bu rahatsızlık ilerleyen dönemlerde çok ağrı çekmesine, hatta bitkisel yaşama girmesine neden olabilir.” şeklinde düzeltilmelidir.

• Değil anneme telefon etmek, onu hastanede ziyaret etmeye bile tenezzül etmedi.
  Değil annemi hastanede ziyaret etmek, bir telefon etmeye bile tenezzül etmedi.
• Gördüğüm ve görmediğim ne varsa sana anlatacağıma söz veriyorum.
  Gördüğüm ne varsa sana anlatacağıma söz veriyorum.
• Bırak odasını toplamayı, evi bile temizleyemez o.
  Bırak evi temizlemeyi, odasını bile toplayamaz o.

Çözümlü Örnek: Aşağıdakilerin hangisinde mantık hatasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A) Seni değil bir sene, on sene görmese de olurmuş.
B) Çalışmazsan sınıfta kalabilirsin, hatta takdir bile alamazsın.
C) Emniyet kemeri takmamak ciddi yaralanmalara, hatta ölüme neden olabilir.
D) Bu kadar şeker tüketirsen şeker hastası olman çok yakındır.
E) Günde iki saatten fazla televizyon izlemek, çocukların gelişimi için zararlıdır.

Çözüm: Sınıfta kalmak, takdir alamamaktan daha ciddi ve kötü bir sonuçtur. Cümlenin “Çalışmazsan takdir alamazsın, hatta sınıfta bile kalabilirsin.” olması gerekir.