Mantarlar bugüne kadar tanımlanmış yaklaşık 100.000 türe sahip olan oldukça büyük bir grubu içine alır. Bu organizmalar önceleri bitkiler alemi içinde ele alınmışlardır. Ancak daha sonra beslenme şekillerinin, vücut yapılarının ve üremelerinin bitkilerden farklı olduğu anlaşılmış ve bitkilerden farklı bir grupta sınıflandırılmışlardır.

Mantarların genel özellikleri şöyle sıralanabilir:

• Genellikle çok hücreli olan ökaryot organizmalardır.
• Hareket edemezler.
• Klorofilleri yoktur ve fotosentez yapamazlar. Bazıları ayrıştırıcı bazıları parazit olan heterotrof canlılardır.
• Hücre zarının üzerinde hücre duvarı içerirler. Hücre duvarı kitinden oluşur.
• Kök, gövde, yaprak gibi organlara ve iletim dokusuna sahip değillerdir.
• Çok hücreli mantarların vücudu hif olarak adlandırılan dallanmış iplikler halindedir. Hifler iç içe geçmiş bir kitle oluşturur. Toprağın altındaki bu hif kitlesine miselyum adı verilir. Miselyum, mantarın üzerinde beslendiği maddelerin süzülmesini sağlar.

Mantarlarda Üreme

Mantarlar eşeysiz veya eşeyli olarak üreyebilir. Eşeysiz üremede mantar şapkasının alt kısmındaki yapılardan spor adı verilen hücreler oluşturulur. (Spor, bir başka hücreyle birleşmeden yeni birey meydana getirebilen dayanıklı bir üreme hücresidir.) Genellikle çok büyük miktarlarda üretilen bu sporlar su ya da rüzgarla uzun mesafelere taşınabilirler. Eğer sporlar besin içeren nemli bir ortama yerleşirse, burada çimlenerek yeni miselyum oluştururlar. Eşeysiz üreme mantarlarda genetik çeşitliliğe yol açmaz. Eşeyli üremede iki ebeveynin haploit hücreleri birleşerek diploit zigotu oluşturur. Daha sonra diploit hücreler bölünür ve sporları meydana getirir. Eşeyli üreme mantarlarda genetik çeşitliliğe neden olur.

Mantar Çeşitleri

Mantarlar oldukça geniş çeşitliliğe sahip bir gruptur. Bunlardan birisi mayalardır. Mayalar tomurcuklanma ya da hücre bölünmesiyle eşeysiz olarak üreyen tek hücreli mantarlardır. Mayaların ekonomik yönden değerleri büyüktür. Küfler spor oluşturarak üreyen ayrıştırıcı mantarlardır. Küflerin oluşturdukları sporlar açıkta bırakılan salça, ekmek, limon, peynir gibi besin maddeleri üzerinde hızla gelişirler. Bazı mantarlar da bir algle (veya fotosentez yapan bir bakteriyle) birlik kurarak yaşarlar. Bu birliğe liken adı verilir. Liken birliğinde mantar algin ürettiği besinden faydalanırken kendisi de alge su ve mineral madde sağlar. Bunların dışında kese mantarları, şapkalı mantarlar, raf mantarları, kurt mantarları gibi çok sayıda mantar grubu bulunur.

Mantarların Biyolojik ve Ekonomik Önemi ile İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri

Mantarlar ayrıştırıcı organizmalar oldukları için ekosistemde hayati rol oynarlar. Mantarlar, bulundukları ortama büyük besin moleküllerini sindiren enzimler salgılar. Sindirilen besin molekülleri daha sonra mantarın hücresi içine emilerek alınır. Mantarlar bu yolla ölü organizmaları ve diğer organik maddeleri ayrıştırarak, bitki büyümesi için gerekli olan karbon, azot gibi elementlerin doğaya geri dönmesini sağlar.

Bazı mantarlar bitki köklerinde yaşar. Bu mantarlar bitkilerin topraktan mineral ve su almasına yardımcı olarak bitki büyümesine önemli katkı sağlar. Mantarların insanlara birçok açıdan faydaları vardır. Örneğin insanlar çok eski zamanlardan beri alkollü içecek ve ekmek üretiminde mayaları kullanmaktadır. Bu organizmalar oksijensiz koşullar altında şekerleri alkol ve karbondioksite dönüştürür. Şapkalı mantarlar insanlar için yaygın bir besin kaynağıdır. Protein, vitamin ve çeşitli mineralleri içerirler. Birçok mantarın tıpta da büyük önemi vardır. Bazı mantarlar bakteri hastalıklarının tedavisinde kullanılan antibiyotikleri üretir. Örneğin ilk bulunan antibiyotik penisilindir ve bu antibiyotik Penicillium cinsi bir küf mantarından yapılmıştır. İlaç sanayinde kullanılan birçok ilaç da yine mantarlardan elde edilmektedir.

Bilinen mantarların yaklaşık %30’u genellikle bitkiler üzerinde olmak üzere parazit olarak yaşar. Bitki paraziti olan mantarlar tarım bitkilerine büyük zararlar verir. Parazit mantarlar insanlarda da birçok hastalığa sebep olur. Parazit mantarların oluşturduğu enfeksiyona mikozis” adı verilir. İnsan derisinde oluşan ve cilt üzerinde yuvarlak kırmızı bölgeler ortaya çıkaran mikozis, saçkıran olarak adlandırılır. Mantarların yol açtığı diğer bir hastalık atlet ayağı adını alır. Bu hastalık ayaklarda şiddetli kaşıntı ve kabarcıklara neden olur. Bazı mantarlar da genital bölgede ve akciğerlerde enfeksiyonlara yol açmaktadır. Mantar hastalıkları genelde bulaşıcı olmalarına rağmen uygun ilaçlarla kolayca tedavi edilebilmektedir.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Mantarlar Alemi Özellikleri ve Çeşitleri

Soru 1: Mantarların hücre yapısıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Prokaryotik hücre yapısına sahiptirler
B) Hücre duvarları yoktur
C) Hücre duvarları kitin maddesinden oluşur
D) Kloroplast içerirler
Cevap: C
Çözüm: Mantarlar, ökaryotik hücre yapısına sahiptir ve hücre duvarları kitin içerir.

Soru 2: Mantarların diğer canlılardan ayrılan en belirgin özelliklerinden biri nedir?
A) Fotosentez yapabilmeleri
B) Hem ototrof hem heterotrof olmaları
C) Parazit ve çürükçül yaşam formlarının bulunması
D) Klorofil bulundurmaları
Cevap: C
Çözüm: Mantarlar, klorofil içermez ve çoğunlukla parazit veya çürükçül yaşam formlarında bulunurlar.

Soru 3: Mantarlar alemine dahil olan aşağıdaki canlılardan hangisi insanda hastalığa yol açar?
A) Şapkalı mantar
B) Maya mantarı
C) Küf mantarı
D) Penicillium
Cevap: B
Çözüm: Maya mantarları bazı durumlarda enfeksiyonlara neden olabilir.

Soru 4: Mantarlar hangi yolla çoğalır?
A) Tohum
B) Spor
C) Yaprak
D) Kök
Cevap: B
Çözüm: Mantarlar sporlarla çoğalır ve bu sporlar çevreye yayılır.

Soru 5: Mantarlar beslenme şekilleri bakımından hangi gruba girer?
A) Ototrof
B) Heterotrof
C) Fotosentetik
D) Kemosentetik
Cevap: B
Çözüm: Mantarlar kendi besinlerini üretemez, heterotrof olarak beslenirler.

Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi mantarların sınıflandırılmasında yer almaz?
A) Şapkalı mantarlar
B) Maya mantarları
C) Kara yosunları
D) Küf mantarları
Cevap: C
Çözüm: Kara yosunları mantar değil, bitki alemi içerisinde yer alır.

Soru 7: Aşağıdakilerden hangisi maya mantarlarının kullanım alanlarından biridir?
A) Tıp
B) Gıda üretimi
C) Temizlik
D) İnşaat
Cevap: B
Çözüm: Maya mantarları, ekmek yapımı gibi gıda üretiminde yaygın olarak kullanılır.

Soru 8: Mantarlar alemindeki organizmalar enerji ihtiyaçlarını nasıl karşılar?
A) Fotosentez yaparak
B) Kemosentez ile
C) Organik maddeleri ayrıştırarak
D) Kloroplast kullanarak
Cevap: C
Çözüm: Mantarlar, organik maddeleri ayrıştırarak enerji elde ederler.

Soru 9: Mantarlar alemine ait organizmalar neden klorofil içermez?
A) Enerjilerini güneşten almazlar
B) Besin üretmeleri gerekmez
C) Çürükçül ve parazit yaşadıkları için
D) İhtiyaç duymazlar
Cevap: C
Çözüm: Mantarlar klorofil içermez, çünkü çürükçül ya da parazit olarak besinlerini dışarıdan sağlarlar.

Soru 10: Aşağıdakilerden hangisi mantarların insan yaşamına sağladığı katkılardan biridir?
A) Su üretimi
B) Protein sentezi
C) Antibiyotik üretimi
D) Yağ sentezi
Cevap: C
Çözüm: Mantarlar, özellikle Penicillium cinsi, antibiyotik üretiminde kullanılarak sağlık alanında katkı sağlar.