Yerleşme: İnsanların barınma, korunma amacıyla yaptığı konutların bulunduğu alana yerleşme denir. Yerleşme insanla beraber başlamıştır. İlk yerleşmeler mağara ve ağaç kovuklarına yapılmıştır. İlk insanlar genelde avcılık ve toplayıcılıkla uğraşmışlar mağara ve ağaç kovuklarını korunma ve barınma amacıyla ilk geçici kullanarak yerleşmeleri başlatmışlardır. Anadolu’da ilk yerleşmeler Karain (Antalya) Çatalhüyük (Konya), Truva (Çanakkale) Tilkitepe (Van) gibi bölgelere yapılmıştır.

 

Göbeklitepe (Şanlıurfa) yerleşim yerine ait kazı çalışması

İnsanlar yerleşim yeri seçerken ılıman iklim bölgeleri, verimli topraklar ve akarsu kıyılarını tercih etmişler.  Günümüzde de bu bölgeler nüfusu fazla olan bölgelerdendir.

Yerleşme üzerinde iki ana faktör etkilidir. Bunlar doğal ve beşeri faktörlerdir.

Yerleşmeyi Etkileyen Faktörler

1- Doğal Faktörler

• İklim
• Denizler
• Yeryüzü şekilleri
• Toprak
• Su

2- Beşeri Faktörler

• Tarım
• Sanayi
• Ticaret
• Madencilik
• Turizm

Not: Geçmiş dönemlerde yerleşmeleri daha çok doğal faktörler etkilerken günümüzde beşeri faktörler etkilemektedir.

İklim: İnsanlar aşırı sıcak ve aşırı soğuk yerleri yerleşme için uygun görmemişler. Bu yüzden ılıman iklimlerin görüldüğü orta kuşak insanların ilk yerleştiği alanlardır. Örneğin kutup ve çöller yerleşmeye uygun değildir.

Denizler: Denizlerde yerleşme yapılamayacağı için yeryüzündeki en büyük engel deniz ve okyanuslardır. Çünkü yeryüzünün %71 ‘i sularla kaplıdır.

Yeryüzü şekilleri: Dağların ve engebeliğin fazla olduğu alanlar yerleşmeye uygun değildir. Çünkü iklim serttir, ulaşım zordur, tarım alanları kısıtlıdır.

Yukarıdaki harita da incelediğimizde kahverengi tonları olduğu alan yerleşmeye uygun değildir. Ancak yeşil renk ile gösterilen düzlük alanlar yerleşme için daha uygundur.

Toprak: Verimli topraklar insanlar için her zaman tercih edilen faktörlerdendir. Ovalar ve yakın alanları önemli yerleşim alanlarıdır.

Sanayi ve ticaret: Üretimin olduğu yerde istihdam alanları çok fazladır. Doğal olarak insanlar bu alanlara yerleşmek ister. İstanbul, Kocaeli, İzmir gibi şehirlerimizde sanayi ve ticaret fazladır yoğun göç alır bu yüzden yerleşme yoğunlaşmıştır.

Not: Sanayi bölgeleri yoğun göç aldığından plansız yerleşme ortaya çıkmıştır.

Madencilik: Önemli madenlerin çıktığı bölgelerde zamanla yerleşme alanı olmuştur. Zonguldak, Karabük, Batman, Soma gibi maden bölgelerimiz yerleşmenin yapıldığı önemli alanlara dönüşmüştür.

Not: Karabük ilimiz 1930’da 13 haneli bir köy altı yerleşim yeri iken madene dayalı sanayi gelişmiş ve burası 1995 yılında il merkezi olmuştur.

Ulaşım: Ulaşımın geliştiği bölgelerde sanayi, ticaret, turizm gibi sektörlerde olumlu etkilenmiştir. Ulaşım denildiğinde sadece karayolu düşünülmemelidir. Çünkü deniz, demir, hava ulaşımı da önemli bir ulaşım çeşididir. Yerleşmede genelde ulaşımın kolay olduğu çeşitli olduğu alana doğru kaymıştır.

Turizm: Doğal ve Tarihi güzelliği olan bölgeler insanların ilgisini çekmeye başlamıştır, zamanla bu bölgeler turizm bölgesi haline gelir ve göç almaya başlar. Doğal olarakta buralar önemli yerleşme
bölgeleri haline gelir.