Doğal Kaynakların Çıkarılmasının ve Kullanılmasının Çevresel Etkileri

Madenler ve Enerji Kaynaklarının Üretim, Dağıtım ve Tüketiminin Çevresel Sonuçları

• Doğal kaynakların kullanım şekli ve yoğunluğu ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre farklılık gösterir. Gelişmiş ülkelerde gelişmiş teknolojiyle doğal kaynakların kullanılması hem verimi arttırır hem de çevreye az zarar vermektedir. Geri kalmış ülkelerde ise doğal kaynaklar sınırlı koşullarda işlenmektedir. Bu da doğal kaynakların işlenmesi sırasında çevre duyarlılığının göz önünde bulundurulmasını engeller. Çünkü bu tür az gelişmiş ülkelerin tek bir amacı vardır. Doğal kaynaklardan en fazla yararlanmaktır.
• Az gelişmiş ülkelerde yetersiz teknolojiyle gerçekleşen doğal kaynak kullanımı çeşitli çevre sorunlarının ortaya çıkmasına neden olur. Örneğin, siyanürle altın üretimi toprağın, suyun ve besin maddelerinin kirlenmesine yol açar. Bunun sonucunda da birçok canlı türü zehirlenir ve nesli tükenir.
• Günümüzde yeryüzünün farklı kesimlerinde doğal kaynakların kullanımının benzerlik göstermemesi çevre açısından önem arz eder. Örneğin, ormanlardan kereste elde etmek, ve kağıt üretimi için yararlanılması yerine yeni ağaçların yetiştirilmemesi, ormanların sürekliliğini azaltacağından yeraltı su dengesinin ve ekolojik dengenin bozulmasına neden olur. Doğal kaynakların kullanımındaki farklılığa bir diğer örnek de termik santrallerdir. Termik santrallerde kömür yakılarak elektrik enerjisi üretilmektedir. Bu fosil yakıtların kullanılması sırasında çevreye çok miktarda zararlı gaz yayılmakta ve sera etkisine neden olmaktadır. Bu tür santrallerde filtreleme yönteminin kullanılması çevreye verilen zararın en aza inmesini sağlar. Bu duruma önlem alınmazsa çevreye verilen zarar kat ve kat artacaktır.

Üretimden Tüketime Giden Yolda Oluşan Çevresel Sorunlar

Üretim ve Çevresel Etkileri

• Petrol üretimi alanlarında bitki ve hayvan toplulukları zarar görür.
• Petrol çıkarmadan önce hoş ve güzel olan doğal ortam bozulmaya uğramasıyla görüntü kirliliği oluşturur.
• Petrol çıkarma sırasında gürültü kirliliğine yol açar.
• Maden ocakları ya da termik santrallerin çevresinde zehirli atıklarla toprak ve su kaynaklarının kirliliğine yol açar.

Dağıtım ve Çevresel Etkileri

Tankerlerle petrol taşıma esnasında kazalar sonucunda yangınlar oluşabilir. Bu da hava kirliliğine neden olur. Kaza
sonrasında tankerden yayılan petrol ürünleri deniz yüzeyini kaplayarak canlı yaşamını olumsuz etkiler ve birçok canlının yaşamını yitirmesine neden olur.

Tüketim ve Çevresel Etkileri

Petrolün motorlu taşıtlarda kullanılmasıyla atmosfere zehirli gazlar yayılır ve hava kirliliğine yol açar. Üretilen yeraltı kaynaklarının sanayi tesislerinde tüketilmesiyle hava kirliliği oluşur.

Doğal Kaynakların Çevresel Etkileri

Doğal kaynakların aşırı ve bilinçsiz kullanımı küresel etkiye sahip olan çevre sorunlarının oluşmasına yol açar. Buna en güzel örnek Aral Gölü’dür. Gölün sularının ve besleyen su kaynaklarının bilinçsiz kullanılması sonucunda göl kurumaya başlamıştır. Aral Gölü’nün sularının tarımsal faaliyetlerde kullanılması ve su besleme havzasındaki akarsulara barajların inşa edilmesi gölün kurumaya başlamasına yol açtığı gibi çevresindeki ekolojik sistemlerin bozulmasına neden olmuştur. Göl alanının küçülmesi aynı zamanda bölge ikliminin karasallaşmasına da yol açmıştır.

Akdeniz Bölgesi’nde yer alan Avlan Gölü de Aral gölü gibi göl suyunun bilinçsiz ve aşırı kullanılması, beslenme havzasına barajların inşa edilmesiyle kurumaya başlamıştır. Bu da Avlan Gölü ve çevresindeki ekolojik dengenin bozulmasına yol açmıştır.

Taş Ocaklarının Çevresel Etkileri

• Taşların işlenmesi sonucunda taş ocakları ve çevresinde önem arz eden değişiklikler meydana gelmektedir. Bu değişikliklerin başlıcaları yer şekillerindeki değişim, bitki örtüsü ve hayvan türlerindeki değişimdir. İşletilmeye açılacak olan çevresindeki toprak örtüsü, bitki ve hayvanlar sökülüp atılmaktadır. Bu da hem ekosistemin zarar görmesine hem de buralardan çıkan atıkların çevreye zarar vermesine neden olmaktadır. Taş ocaklarının işletilmeye açılmasıyla çevrede büyük çukurluklar oluşmakta ve topoğrafya değişmektedir.
• Taş ocaklarındaki taşların çıkarılması sırasında büyük patlamalar gerçekleştiğinden gürültü kirliliğine yol açar. Yine çıkarılma esnasında çevreye yayılan tozlar atmosferi kirletmekte, bitki örtüsünün tahrip olmasına yol açmaktadır.

Petrol Kullanımının Neden Olduğu Çevresel Sorunlar

• Ulaşım araçlarında, evlerin ısıtılmasında, ilaç ve plastik sanayinde, termik santraller gibi hayatın çok değişik alanlarında petrol ürünlerinin kullanımını kolaylaştırmasına rağmen üretim, taşıma ve kullanma aşamalarında hava, toprak ve su kirliliği gibi çevre sorunlarına yol açmaktadır.
• Petrol aramaları ve sondajlama sırasında karaların, denizlerin doğal dengesi bozulmaktadır.
• Depolama tankları ve boru hatlarındaki sızıntılar nedeniyle petrol ürünleri toprağa karışır.
• Petrol ürünleri yakıt olarak kullanıldığı zaman küresel ısınmaya neden olur.
• Petrollerin taşınması genellikle deniz yollarında yapılır. Denizlerde meydana gelen kazalar deniz kirliliğine neden olurken deniz ekosistemlerini olumsuz etkiler.

Termik Santrallerin Neden Olduğu Çevresel Sorunlar

• Termik santrallerde soğutma, buhar elde etme, temizleme gibi nedenlerle su kullanılır.
• Atık sular toprağa, yer altı sularına ve denizlere bırakılır.
• Termik santraller içinde çevresel etkisi en fazla olanlar kömür ile çalışanlardır.
• Kömürün yanması sonucu uçucu küller havaya karışır ve sonra yere çöker bu durum hem hava hem toprak kirliliğine neden olur.
• Termik santrallerden çıkan baca gazları ormanlara ve tarım ürünlerine de zarar verir
• Ülkemizde en fazla kirliliğe neden olan termik santral Yatağan ve Gökova’dır.

Nükleer Santrallerin Neden Olduğu Çevresel Sorunlar

• Nükleer santrallerden enerji elde edilirken termik santrallerde olduğu gibi karbondioksit ve kükürtdioksit gibi çevreye zararlı olan küller bırakılamaz.
• Reaktörden çıkan kullanılmış yakıt yüksek radyoaktivitelere sahip olduğu için insanlara zarar vermeden tasviye edilmesi gerekir.
• Nükleer santrallerde kısa zamanda fazla enerji üretildiği için sıcaklık çok fazladır. Buna bağlı sürekli soğutulmalıdır.
• Soğutmada kullanılan akarsu ve deniz suları yüksek oranda ısındığı için dışarıya verildiğinde o yöredeki canlıların ölmesine neden olmaktadır.

Hidroelektrik Santralinin Neden Olduğu Çevresel Sorunlar

• Baraj yapılan yerde yerleşim alanları ve tarihi yerler sular altında kalır.
• Bölgenin küçük çapta iklimi değişir.
• Baraj göllerinin su yüzeyinin geniş olması buharlaşmayı arttırmaktadır.
• Bölgede su kalitesi bozulmaktadır.
• Zararlı bazı organizmalar oluşmaktadır.
• Suda üreyebilen zararlı mikroplar oluşmakta bu da bazı hastalıklara neden olmaktadır.
• Su altında kalan bitki ve hayvanların nesli tükenmektedir.
• Akarsuyun aşağı kesimlerinde biyosistemler suyun azalması veya kurumasına bağlı olarak bozulmaktadır.

Madenciliğin Çevre Kirliliğine Olan Etkileri

• Madencilik faaliyetleri sırasında doğal arazinin yapısı değişmekte bununla birlikte canlı çeşitliliği ve verimli toprakların sayısı azalmaktadır.
• Madencilik faaliyetleri ile toprak asitlenmektedir.
• Topraktaki kil ve sülfat birikimi artmakta toprak verimsizleşmektedir.
• Bakır, demir gibi bazı madenlerin çıkarılması sonucunda su kirliliği oluşmaktadır.

Doğal Kaynak ve Tükenebilirlik

Doğal kaynaklar yenilenebilen, yenilenmeyen ve belli şartlar altında yenilenebilen enerji kaynakları olmak üzere ayrılır. Fosil yakıt olan kömür, petrol, doğalgaz ve metalik madenler aşırı ve bilinçsiz kullanıma bağlı olarak zamanla tükenecektir. Doğal kaynakların bilinçli tüketilmesi, yenilenebilen doğal kaynaklara yönelinmesi sayesinde doğal kaynaklardan uzun süre yararlanabilecektir.