Maddenin Hâlleri

Çevremizde birçok madde vardır. Maddeler doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hâlde bulunur. Örneğin; çaydanlıkta kaynayan suyun buharı gaz hâlde, su sıvı hâlde iken suyun donmuş hâli olan buz katı hâldedir. Peki, maddenin üç farklı halinin benzer ve farklı özellikleri nelerdir?

Katı Maddeler

Oturmak için kullandığımız sandalye, yazdıklarımızı silmek için kullandığımız silgi, su içmek için kullandığımız bardak katı hâldeki maddelerdir. Katı maddelerin belirli bir şekilleri vardır ve dışarıdan herhangi bir etki olmadıkça şekillerinde bir değişiklik olmaz.

Sıvı Maddeler

Salatalara kattığımız limon suyu, sirke, zeytinyağı: içtiğimiz su, ayran, çay sıvı hâldeki maddelerdir. Sıvıları kaplara koyarak kullanırız. Çünkü belirli bir şekilleri yoktur.

Gaz Maddeler

Havanın varlığını çeşitli şekillerde gözlemleyebiliriz. Örneğin: bir yelpazeyi yüzümüze doğru salladığımızda yüzümüzde bir serinlik hissederiz. Bu serinliğin oluşmasını sağlayan havadır. Kokusu, rengi ve tadı olmayan hava: gaz hâlde bir maddedir. Kaynayan sudan çıkan su buharı, uçan balonun

içindeki helyum gazı, gaz hâldeki maddelere örnektir.

Aşağıdakilerden hangisi gaz hâlindeki bir maddedir?

Çözüm: Süt sıvı hâlde, kum ise katı hâlde bulunan bir maddedir. Su buharı ise gaz hâlde bulunan bir maddedir. Bu nedenle cevap B seçeneğidir.

Gaz maddelerin sahip oldukları özellikler günlük yaşantımızı olumlu ya da olumsuz etkilemektedir. Bir yemeğin yandığını kokusundan anlayabilir, hemen gidip yemeği ocaktan alabiliriz. Ancak ocağın alevi biz istemeden söndüğünde etrafa yayılan doğal gaz nedeniyle zehirlenebiliriz.

Kokarcalar bir tehlike sezdiği anda bir elinin üzerinde ayağa kalkar. Arkasında bulunan bir bezden kötü kokan bir sıvı fışkırtır. Pis kokulu bu sıvının kokusunun özellikle rüzgârlı havalarda 800 m uzaklıktan bile duyulduğunu biliyor muydunuz?

• Katı maddelerin belirli bir şekli vardır.
• Katı maddeler, dışarıdan bir etki olmadıkça şekil değiştirmez.
• Sıvıların belirli bir şekli vardır.

Yukarıda verilen bilgilerden kaç tanesi doğrudur?

A) 1 B) 2 C) 3

Çözüm: Katı maddelerin belirli bir şekli vardır. Dışarıdan bir etki olmadıkça da şekilleri değişmez. Sıvıların belirli bir şekli yoktur. Bu nedenle verilen bilgilerden iki tanesi doğrudur. Cevap: B

Gaz maddelerin birçoğunu göremeyiz. Odaya yayılan bir parfümün buharını, bir balonun ya da topun içinde bulunan havayı görmememize rağmen bu gazları koklayarak ya da dokunarak fark edebiliriz.

Evlerde ocaklarda kullanılan tüp gaz ya da doğal gaz, basketbol topunun içinde bulunan hava, fabrika ya da evlerin bacalarından çıkan duman, gaz maddelere örnektir.