Madde, belirli bir hacmi ve kütlesi olan her şey olarak tanımlanır. Özkütle (yoğunluk) ise bir maddenin birim hacminin kütlesini ifade eden temel bir özelliktir ve genellikle “d” sembolü ile gösterilir. Özkütle, maddenin cinsine bağlı olup her madde için sabit bir değerdir. Maddenin hacmi ya da kütlesi değişse de, özkütlesi sabit kalır. Bu özellik, farklı maddelerin ayrıştırılmasında ve maddenin saf olup olmadığının anlaşılmasında önemli rol oynar.

9. Sınıf Madde ve Özkütle Konu Anlatımları

Kütle

Hacim ve Hacim Birimleri

Özkütle

Günlük Hayatta Özkütle

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru 1:
Bir metal blok, kütlesi 300 gram ve hacmi 100 cm³ olarak ölçülmüştür. Bu metalin özkütlesini hesaplayarak bu değerin maddenin cinsini nasıl belirlediğini açıklayınız.
A) 1 g/cm³
B) 2 g/cm³
C) 3 g/cm³
D) 4 g/cm³

Çözüm:
Özkütle formülü, d = m / V ile hesaplanır. d = 300 g / 100 cm³ = 3 g/cm³. Bu değer, metalin cinsini belirlemede kullanılabilir. Doğru cevap: C

Soru 2:
Saf bir maddeye ait iki farklı numune alınmıştır. İlk numunenin kütlesi 200 gram ve hacmi 50 cm³, ikinci numunenin kütlesi ise 400 gram ve hacmi 100 cm³’tür. Bu durumda her iki numunenin özkütlesinin aynı olup olmadığını değerlendiriniz.
A) Özkütle aynı
B) Özkütle farklı
C) Birinci numune daha yoğun
D) İkinci numune daha yoğun

Çözüm:
İlk numunenin özkütlesi d = 200 g / 50 cm³ = 4 g/cm³ ve ikinci numunenin özkütlesi d = 400 g / 100 cm³ = 4 g/cm³. Özkütleleri aynıdır. Doğru cevap: A

Soru 3:
Bir sıvının özkütlesi 1.5 g/cm³’tür. 200 gram bu sıvının hacmi kaç cm³ olur? Bu durumda özkütle formülünün hacim hesaplamada nasıl kullanıldığını açıklayınız.
A) 100 cm³
B) 200 cm³
C) 300 cm³
D) 400 cm³

Çözüm:
Hacim, V = m / d ile hesaplanır: V = 200 g / 1.5 g/cm³ ≈ 133.33 cm³. Doğru cevap: A

Soru 4:
Bir tahta bloğun özkütlesi 0.6 g/cm³ ve hacmi 500 cm³’tür. Bu bloğun kütlesini hesaplayarak, kütle hesaplamada özkütlenin rolünü tartışınız.
A) 200 g
B) 250 g
C) 300 g
D) 500 g

Çözüm:
Kütle, m = d * V formülüyle bulunur: m = 0.6 g/cm³ * 500 cm³ = 300 g. Doğru cevap: C

Soru 5:
Özkütlesi 2.5 g/cm³ olan bir metal parçasının kütlesi 250 gramdır. Bu metalin hacmi kaç cm³’tür ve bu hesaplamada özkütlenin önemini açıklayınız.
A) 50 cm³
B) 100 cm³
C) 150 cm³
D) 200 cm³

Çözüm:
Hacim, V = m / d formülüyle bulunur: V = 250 g / 2.5 g/cm³ = 100 cm³. Doğru cevap: B

Soru 6:
Farklı maddelerden yapılmış üç cisim bulunmaktadır. İlk cismin özkütlesi 2 g/cm³, ikinci cismin özkütlesi 3 g/cm³, üçüncü cismin özkütlesi ise 1 g/cm³’tür. Bu üç cisim aynı hacme sahip olduğunda, kütlesi en fazla olan cismi belirleyiniz.
A) Birinci cisim
B) İkinci cisim
C) Üçüncü cisim
D) Hepsi eşit

Çözüm:
Özkütlesi en yüksek olan cisim, kütlesi en fazla olan cisimdir. Bu durumda ikinci cisim en yüksek özkütleye sahip olduğundan kütlesi en fazladır. Doğru cevap: B

Soru 7:
Bir su dolu kabın içine bırakılan madde suyun yüzeyinde yüzmektedir. Bu durum maddenin özkütlesi ile ilgili nasıl bir bilgi verir?
A) Maddenin özkütlesi sudan büyük
B) Maddenin özkütlesi sudan küçük
C) Maddenin özkütlesi aynı
D) Maddenin yoğunluğu sıfır

Çözüm:
Eğer madde yüzüyorsa, özkütlesi sudan küçüktür (suyun özkütlesi 1 g/cm³). Doğru cevap: B

Soru 8:
Hacmi 150 cm³ ve özkütlesi 0.8 g/cm³ olan bir tahta parçasının kütlesi kaç gramdır? Bu hesaplama ile özkütle, hacim ve kütle arasındaki ilişkiyi yorumlayınız.
A) 120 g
B) 140 g
C) 150 g
D) 160 g

Çözüm:
Kütle, m = d * V ile bulunur: m = 0.8 g/cm³ * 150 cm³ = 120 g. Doğru cevap: A