Yer kabuğu iç içe geçmiş parçalardan oluşur. Bu parçalara levha ya da plaka adı verilir. Levhaların sınırları kıtaların sınırlarıyla son bulduğu gibi okyanusların altında da devam edebilir. Dünyada 12 tane büyük levha vardır.
Magmada sıcaklık ve basınca bağlı olarak oluşan konveksiyonel akıntılar vardır. Bu akıntılara bağlı olarak levhaların üzerindeki kıtalarla birlikte magmanın akıcı olan üst kısmı da hareket eder. Bu hareketler dünyanın şekillenmesinde etkili olur. Ortaya atılan bu teoriye Levha Tektoniği Teorisi denir.
Levha tektoniği teorisini ortaya atan ilk kişi Alfred Wegener’dir. Bu kurama göre eskiden dünya Pangea denilen tek kıtadan oluşuyordu. Levha hareketleri sonucunda bunlar birbirinden ayrılarak, günümüzdeki kıtaları oluşturmuşlardır. Levhalar kıtasal ve okyanusal kabuktan oluşmuş olup, levhalarla kıtaların dağılımı arasında ilişki yoktur. Levhalar, okyanus sırt sistemleri, faylar ve okyanus çukurları ile sınırlanır.
Levha hareketleri üç şekilde gerçekleşir:
1. Levhaların birbirinden uzaklaşması
Levhaların birbirinden uzaklaştığı yerlerde yer kabuğu üzerinde yarıklar oluşur. Mantodan gelen sıcak ve akıcı malzeme (magma) bu yarıklardan dışarı çıkar. Böylece yanardağlar oluşur.
Yarıklar genişledikçe okyanus tabanı genişler, Okyanus tabanında volkanizma ile oluşan dağlar, deniz altı sırtları veya adalar şeklinde uzanır.
2. Levhaların birbirine yaklaşması
Levhaların birbirine doğru hareket ettiği yerlerde levhalar çarpışır. Çarpışma yerinde sıkışma ve ezilme olur. Levhanın biri diğerinin altına girer. Magmaya doğru iner ve yüksek sıcaklık etkisiyle eriyerek magmaya karışır. Böylece daima batma zonu oluşur. Buralarda derin okyanus hendekleri oluşur. Kıtasal levhaların çarpışma alanlarındaki esnek tortullar sıkışarak kıvrılır. Sert olanlar ise kırılır. Böylece kıvrımlı ve kırıklı dağlar oluşur.
3. Levhaların birbirinin yanından kayarak geçmesi
Bazı levhalar konveksiyonel akıntılar sonucunda birbirinin yanından kayarak geçer ve böylece doğrultu – atımlı faylar oluşur. Bu sırada şiddetli başkalaşım olayları gerçekleşir. Günümüzde Atlas Okyanusu açılmakta, Büyük Okyanus ise kapanmaktadır.
Levha hareketleri, Dünya’nın yüzeyinde önemli değişikliklere neden olur. Bu değişiklikler şunlardır:
Dağ oluşumu: Levhaların çarpışması sonucunda dağlar oluşur.
Volkanik aktivite: Levha hareketleri, magmanın yeryüzüne çıkmasına neden olur. Bu da volkanik aktiviteye neden olur.
Depremler: Levhaların hareketi, levhalar arasındaki sürtünme nedeniyle depremlere neden olur.
Okyanus kabuğunun oluşumu ve yok oluşu: Levha hareketleri, okyanus kabuğunun oluşumuna ve yok oluşuna neden olur.
