Yer tabakalarının veya tabakaların üzerindeki toprağın eğim doğrultusunda yer değiştirmesine heyelan veya toprak kayması denir. Kütle hareketleri de kayaların ya da toprağın düşmesi, akması ya da kopması şeklindeki hareketlerdir.

MERAK: Heyelan ve toprak kayması aynı şeyi mi ifade ediyor? Toprak kayması ve heyelan birbirinin yerine kullanılan terimler oldukları halde aslında birbirlerinden farklıdır. Toprak kaymasında suya doygun bir çamur veya hamur kıvamına gelen toprak tabakası eğim yönünde kaymaktadır. Heyelanda ise alttaki temel arazi üzerindeki tabakaların kaymasına neden olan killi tabakalar bulunmaktadır. Böylece tabakalar eğim yönünde ve blok halinde koparak kaymaktadır. Heyelan, toprak kaymasına oranla daha fazla zarar vermektedir.

Hatırlanacağı gibi heyelan ya da toprak kaymasının oluşumu; eğime, aşırı yağışlara, tabakaların eğim doğrultusunda olmasına, yer çekimine, deprem ve volkanik hareketlere, insanların yamaç dengesini bozan faaliyetlerine ve doğal bitki örtüsünün tahrip edilerek yerine az su tutan bitkilerin yetiştirilmesine bağlıdır.

Dünya Üzerinde Başlıca Heyelan Felaketleri

• Dünya üzerinde 1903-2005 yılları arasında yaşanan 484 heyelan olayı sonucu yaklaşık 55 bin kişi hayatını kaybetmiştir.
• Heyelanlardan en fazla zarar gören (hasar meydana gelen) kıta Avrupa iken en fazla heyelan Amerika Kıtası’nda meydana gelmiştir.
• 1949 yılında Sovyetler Birliği’nde meydana gelen heyelanda 12 bin, 1941 yılında Peru’da 5 bin, 1973 yılında Honduras’ta 2800, 1963 yılında Peru’da 2000, 1963 yılında İtalya’da 1189, 1969 yılında Hindistan’da 1000, 1987 yılında Kolombiya’da 640, 1934 yılında Çin’de 500 ve yine Hindistan’da 1948 yılında 500 kişi hayatını kaybetmiştir.
• Dünya’da heyelanlardan en fazla etkilenen ülkeler ise Brezilya, Hindistan, Nepal, Endonezya, Filipinler, Bolivya ve Şili’dir.