Koşul – Sonuç ilişkisi

Bir olayın veya durumun gerçekleşmesinin başka bir olaya veya duruma bağlı olduğunu belirten cümlelerdir. Bu cümlelerde temel yargının gerçekleşmesi bir koşula bağlanır. Koşul – sonuç ilişkisi genellikle “-se / -sa, -dıkça / -dikçe” ekleri, “ama, ki” bağlaçları ve “mi” soru ekiyle kurulur.

Örnek: Temiz bir çevre istiyorsan(koşul) işe kendi kapının önünü temizlemekle başlamalısın.(sonuç)
Bu cümlede temiz bir çevrenin varlığı kişinin kendi yakın çevresini temizlemesine bağlanmıştır.

Akşam baban gelsin(koşul), bu konuyu konuşuruz.(sonuç)

İstediğin filme gideriz(sonuç), yeter ki şimdi sessiz ol.(koşul)

Not: Cümleye istek, dilek anlamı katan “-se, -sa” ile koşul anlamı katan “-se, -sa” ekini karıştırmamak gerekir. İstek cümleleri de “-se, -sa” eki almasına rağmen koşul anlamı taşımaz.

Örnek: Uçakla gitmesek de trenle gitsek.
Bu cümlede eylem koşula bağlanmamış, bir istek dile getirilmiştir.

Örnek Cümleler:

Sıkıntını benimle paylaşırsan(koşuluyla) sana yardım edebilirim. (Sıkıntını benimle paylaşman koşuluyla sana yardım edebilirim.)

Aksam eve erken gel ki(koşuluyla) sinemaya yetişebilelim. (Aksam eve erken gelmen koşuluyla sinemaya yetişebiliriz.)

Ödevini bitirmeden(koşuluyla) televizyon izleyemezsin. (Ödevini bitirmen koşuluyla televizyon izleyebilirsin.)

Odanı toplamadıkça(koşuluyla) dışarı çıkamazsın. (Odanı toplaman koşuluyla dışarı çıkabilirsin.)

Bisikletimi alabilirsin ama(koşuluyla) aksama getireceksin. (Akşama getirmen koşuluyla bisikletimi alabilirsin.)

Biletler bitmemişse(koşuluyla) bir tane de sana alalım. (Biletlerin bitmemiş olması şartıyla sana da bilet alabiliriz.)

Örnek Soru:

I. Akşam geri vermek üzere arabamı alabilirsin.
II. Kızartma mideme dokunduğu için yiyemiyorum.
III. Tansiyonu yükseldiği için başı ağrıyormuş.
IV. Erken yattığı için uyanmakta zorlanmadı.

Numaralanmış cümlelerden hangisinde koşul-sonuç ilişkisi vardır?

A) I.    B) II.     C) II.     D) IV.